Επιτέλους! Ουσιαστική αναμόρφωση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης...

(Το ακόλουθο άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Κηφισιά στις 2 Οκτωβρίου 2010)

«Η Ελλάδα βρίσκεται στις τρεις πρώτες χώρες ως προς το ποσοστό των νέων που εισέρχονται στην τριτοβάθμια εκπαίδευση , αλλά στην 118η θέση ως προς την αποτελεσματικότητα του εκπαιδευτικού της συστήματος».

Μπράβο μας, μπράβο στην χώρα μας που τα καταφέρνει τόσο καλά!!!

«Η Ελλάδα κατατάσσεται 5η όσον αφορά την χρηματοδότηση για την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση ως ποσοστό του ΑΕΠ και 24η όσον αφορά την απόδοση αυτών των επενδύσεων...».

Ακόμα ένα μπράβο μας...

Δυστυχώς τα ειρωνικά μπράβο δεν σταματούν εδώ και πρακτικά δεν έχουν τελειωμό...

Η εκπαίδευση στη χώρα αποδείχτηκε επί τρεις συνεχόμενες δεκαετίες ότι δεν γίνεται για την γνώση αλλά για το θεαθήναι... Κτίζαμε σχολές και παρασχολές σε κάθε πόλη της χώρας όχι για να μάθουν τα παιδιά μας τέχνη και γράμματα αλλά για να αναπτυχθούν οι καφετέριες και οι επιχειρήσεις ενοικίασης φοιτητικών δωματίων.

Χρόνια τώρα κατακλυζόμαστε από την όζουσα ατμόσφαιρα του καταρρέοντος εκπαιδευτικού μας συστήματος αλλά εμείς επιμένουμε να ασχολούμαστε με το αν είναι ή δεν είναι παιδαγωγικό ή πρακτικό ή αποτελεσματικό το να έχουμε ως βάση εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση το 10 που μόλις το καταργήσαμε οδήγησε τα αστέρια του 0.99 σε κάποιες σχολές...

Το ότι υπήρξαν ακόμα και εκπαιδευτικοί που με ύψος καρδιναλίων υπεραμύνθηκαν αυτής της σήψης, έναντι της χαρακτηριζόμενης ως «απολυταρχικής» μεταρρύθμισης της κυρίας Γιαννάκου, εμφανίστηκε ως στοιχείο ενός αναγκαίου εκπαιδευτικού απελευθερωτισμού με μοναδικό όφελος την επαναδραστηριοποίηση εκείνων που ζουν αφαιμάζοντας το εισόδημα των ταλαίπωρων γονιών που πιστεύουν ότι τα παιδιά τους σπουδάζουν στα επαρχιακά ΤΕΙ.

Το αδιέξοδο του εκπαιδευτικού μας συστήματος είναι παλαιό. Η αρχή έγινε με την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του 1982 με την οποία το νεοεκλεγέν ΠΑΣΟΚ προσπάθησε να ισχυροποιήσει τη λαϊκή βάση που το υποστήριξε με ψευδαισθήσεις πολιτικής φιλελευθεροποίησης που μετεξελίχθηκαν σε πλατφόρμες εκμετάλλευσης των ποιό ακραίων και αντιδημοκρατικών στοιχείων που καθόριζαν ακόμα και το ποιος θα εκλεγεί Πρύτανης.

Η σταθερή και μονότονη απαίτηση για την βελτίωση των τραγελαφικών που συνέβαιναν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση είχε περιοριστεί στα ποσά των χρημάτων που διετίθεντο για την παιδεία λες και αν διετίθεντο περισσότερα σε ένα σύστημα φαύλο και αναποτελεσματικό θα βελτιωνόταν η ποιότητα της εκπαίδευσης. Οι περισσότεροι ούτε έβλεπαν ούτε ήθελαν να αποδεχτούν ότι όταν αυξάνεις τη ροή του νερού για το γέμισμα ενός τρύπιου πιθαριού μπορεί φαινομενικά να το γεμίζεις αλλά σύντομα θα είναι πάλι άδειο.

Δεν ήταν όμως μόνο η αναποτελεσματικότητα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης αλλά και το σύστημα των πανελλαδικών εξετάσεων με την όλη διαδικασία της προετοιμασίας, της βαθμολόγησης και της επιλογής προβληματικό παρά τις συνεχείς βελτιώσεις που είχαν γίνει τα τελευταία χρόνια.

Ενώ σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες υπήρχαν σαφώς καλλίτερα και δοκιμασμένα συστήματα εξετάσεων που διευκόλυναν τον κάθε ενδιαφερόμενο να εισέλθει στα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα ανεξαρτήτως ηλικίας, το Ελληνικό σύστημα επέμενε να θεωρεί ως υποψήφιους εκείνους που είχαν μόλις περατώσει τις λυκειακές τους σπουδές.

Το τραγικό έλλειμμα του να μην είναι εφικτή η τριτοβάθμια εκπαίδευση σε άτομα που είχαν ακολουθήσει διαφορικούς δρόμους στην ζωή διαλέγοντας το μεροκάματο πριν αποφασίσουν ότι η ανώτερη μόρφωση τους ήταν αναγκαία, άφηνε την ακαδημαϊκή μας κοινότητα παντελώς αδιάφορη.

Μοναδική δυνατότητα οι ελάχιστες και όχι ασήμαντου κόστους θέσεις στο ανοιχτό πανεπιστήμιο.

Και όμως είχαμε ξεκινήσει από διακηρύξεις ελεύθερης και δωρεάν παρεχόμενης σε όλους παιδείας, μιας παιδείας που επέβαλε τους περισσότερους περιορισμούς μεταξύ των σταδίων περάσματος από εκπαιδευτικό ίδρυμα ή σχολή σε άλλο εκπαιδευτικό ίδρυμα ή σχολή και από επίπεδο σπουδών σε επίπεδο σπουδών, από οποιαδήποτε ευρωπαϊκή χώρα.

Ενώ στη Μεγάλη Βρετανία ένας εργαζόμενος έχει τη δυνατότητα να ολοκληρώσει πρώτα την τεχνική του κατάρτιση και να συνεχίσει σε όλες τις επόμενες βαθμίδες καταλήγοντας στο τέλος με ανώτατες σπουδές και διδακτορική διατριβή στο Ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα μια τέτοια πορεία θεωρείται ανέφικτη.

Οι λαϊκίζουσες και αριστερίστικες φωνές που συχνότατα εξελίσσονταν σε ανούσιες και υποκριτικές κραυγές, ουδέποτε εστίασαν σε αυτό το εξαιρετικά σημαντικό θέμα μορφωτικής εξέλιξης του εργαζόμενου Έλληνα. Διακήρυτταν δωρεάν παιδεία αλλά εργάζονταν για μία κομματολάγνα και προσωπιδοφόρο παιδεία, υποχείριο και όργανο των επιδιώξεων τους.

Οι συνεχείς και απίθανης αιτιολόγησης αποχές έκαναν ακόμα ποιο απόμακρο το όνειρο μιας αποτελεσματικής εκπαίδευσης κατάλληλης για τις ανάγκες της σύγχρονης βιοπάλης, διότι ελάχιστοι είναι αυτοί που έχουν το οικονομικό προνόμιο να διάγουν και να φιλοσοφούν άνευ εργασίας.

Όμως η ευθύνη ήταν ακόμα μεγαλύτερη στα κόμματα εξουσίας που επέμεναν να αδιαφορούν για τον εργαζόμενο Έλληνα που αποφάσισε να σπουδάσει όχι με το σύστημα του αιώνιου ή του επανακάμψαντος φοιτητή, αλλά εκείνου που μετά από πολλά χρόνια μεταλυκειακής εργασίας, θέλησε να περάσει στην τριτοβάθμια εκπαίδευση με συσσωρευμένες εμπειρίες εργασιακής ζωής.

Τα ελλείμματα του Ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος και οι ελλείψεις σύγχρονου πνεύματος σε κάθε βαθμίδα και σε κάθε έκφρασή του είναι ασφαλώς τόσα πολλά που οδήγησαν συνδυαστικά στο να καταντήσει στην προσβλητική 118η θέση για την αναποτελεσματικότητά του.

Η αλλαγή ήταν πλέον επιτακτική και τα όσα δεν κατάφερε να κάνει η κυρία Γιαννάκου φαίνεται ότι αποφάσισε μαζί με άλλα σημαντικά να εισάγει η κύρια Διαμαντοπούλου με τη νέα εκπαιδευτική μεταρρύθμιση.

Σε εποχές που το χρήμα είναι περιορισμένο και οι παροχές ανέφικτες η αλλαγή του συστήματος που θα το κάνει συνεκτικότερο, λιγότερο σπάταλο και οπωσδήποτε αποδοτικότερο έρχονται ως μάννα εξ ουρανού.

Οι έξη βασικές αλλαγές που ανακοινώθηκαν στη συνάντηση των Δελφών, έρχονται ως το πρώτο στάδιο αυτής της μεταρρύθμισης της τόσο αναγκαίας όσο και η ύπαρξη του ίδιου του εκπαιδευτικού συστήματος.

Ας τις δούμε επομένως συνοπτικά.

1. Νέο μοντέλο διοίκησης σε ΑΕΙ – ΤΕΙ

Θα συσταθούν περιφερειακά συμβούλια με επιστημονική και κοινωνική συμμετοχή που θα επιφορτιστούν με πολλές από τις αρμοδιότητες του Υπουργείου Παιδείας σε θέματα διοίκησης, προϋπολογισμού και στρατηγικού σχεδιασμού των ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Πρόκειται για το προοίμιο που σε συνδυασμό με τις περιφέρειες και την Καλλικράτειο συνένωση θα φέρει την ακαδημαϊκή κοινότητα κοντύτερα στις τοπικές κοινωνίες.

Είναι ένα σύστημα που θα δώσει αίγλη στις τοπικές κοινωνίες που θα ανταγωνίζονται αμιλλώμενες αλλήλους για το καλό της παιδείας.

2. Χρηματοδότηση και αυτοδιαχείριση.

Προτείνεται ανεξάρτητη αρχή χρηματοδότησης των Πανεπιστημίων. Τα Πανεπιστήμια για πρώτη φορά θα αυτοδιαχειρίζονται τα οικονομικά τους προσδιορίζοντας αυτά τους εκπαιδευτικούς κύρους που θα τα κάνουν να ξεχωρίσουν και να διακριθούν προσελκύοντας φοιτητές και ερευνητικό έργο.

Η χρηματοδότηση θα είναι σε άμεση σχέση με τον αριθμό των φοιτητών που θα καθορίζουν τα ιδρύματα ενώ η έρευνα θα είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τις τοπικές ανάγκες ώστε το Πανεπιστήμιο της Κομοτηνής να προσφέρει κατά το δυνατόν ότι η εκεί κοινωνία απαιτεί και όχι η των Πελοποννησίων.

3. Εκπαιδευτικός Καλλικράτης

Θα ξεκινήσει ένα γιγάντιο έργο χωροταξικής και θεματικής αναδιάρθρωσης ώστε να μην επαναλαμβάνονται οι ίδιες σχολές σε διαφορετικά πανεπιστημιακά ιδρύματα. Το μέτρο εκτός από εξοικονόμηση πόρων θα διαμορφώσει και θα ενισχύσει την διαφορετικότητα του κάθε ιδρύματος κτίζοντας την ταυτότητά του που θα είναι στοιχείο του ανταγωνιστικού του πλεονεκτήματος.

Η προσπάθεια αυτή έχει ήδη γενικευθεί σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες με στόχο όχι την διαμόρφωση υπερπανεπιστημίων πληθυσμιακά, άλλωστε το Αριστοτέλειο της Θεσσαλονίκης είναι ήδη εξαιρετικά πληθωρικό, αλλά την διαμόρφωση δυνατοτήτων αριστείας μεγάλης εμβέλειας.

4. Διεθνοποίηση των σπουδών

Προτείνονται διεθνή προπτυχιακά και μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών, και σε ξένες γλώσσες, με επιλογή καθηγητών, από εκλεκτορικά σώματα, με διεθνή παρουσία και ανεγνωρισμένο ερευνητικό έργο.

Θα διευκολυνθεί η διατήρηση θέσεων ΔΕΠ ταυτόχρονα σε Ελληνικά και ξένα ιδρύματα. Θα διαμορφωθεί καθεστώς που θα επιτρέπει την ίδρυση εδρών από χορηγούς σε Ελληνικά πανεπιστήμια όπως συμβαίνει στο εξωτερικό και μάλιστα από Έλληνες.

Θα ενθαρρυνθεί με κάθε μέσο η ίδρυση παραρτημάτων των Ελληνικών Πανεπιστημίων στο εξωτερικό, κατά τα Αγγλοσαξονικά πρότυπα, και η εντατικοποίηση της συμμετοχής των Ελληνικών Πανεπιστημίων σε ευρωπαϊκά προγράμματα εκπαίδευσης.

5. Αξιολόγηση και πιστοποίηση

Θα καθοριστούν κανόνες και διαδικασίες αξιολόγησης και πιστοποίησης των προγραμμάτων σπουδών σε κάθε εκπαιδευτική βαθμίδα. Έμφαση θα τοποθετηθεί στον διεπιστημονικό χαρακτήρα των προγραμμάτων σπουδών σε προπτυχιακό και σε μεταπτυχιακό επίπεδο.

Θα υιοθετηθεί το ευρωπαϊκό σύστημα ECTS με βάσει τις διδακτικές μονάδες ενώ θα οργανωθούν κέντρα αριστείας μέσω συνεργασίας μεταξύ των ιδρυμάτων.

6. Παροχές προς τους φοιτητές

Θα ενισχυθεί η χρήση κουπονιών και δανείων προς τους φοιτητές ενώ τα συγγράμματα θα ψηφιοποιηθούν καθολικά.

Τα κουπόνια θα αποτελούν το κλειδί εισόδου σε όλα τα προηγούμενα από την σίτιση μέχρι και την παροχή των συγγραμμάτων.

Οι παροχές προς τους φοιτητές θα δίνονται από τα ίδια τα ιδρύματα ενώ θα συμμετέχει και ο ιδιωτικός τομέας.

Θα μελετηθεί η εφαρμογή του συστήματος των φοιτητικών δανείων όπως και στο εξωτερικό σε συνεργασία με το τραπεζικό σύστημα.

Βασικό ανανεωτικό στοιχείο θα είναι η αλλαγή του σημερινού εξεταστικού συστήματος που έχει μετατρέψει πολλά από τα πανεπιστήμια σε εξεταστικά κέντρα.

Θα καταργηθεί ο θεσμός των αιώνιων φοιτητών που τόσες προστριβές έφερε ήδη στο πρόσφατο παρελθόν με την ανολοκλήρωτη μεταρρύθμιση της Γιαννάκου ενώ σημαντικές θα είναι οι αλλαγές και στον τρόπο με τον οποίο γίνεται η πρακτική εξάσκηση.

Σε γενικές γραμμές η προτεινόμενη αδρά, από την κυρία Διαμαντοπούλου, νέα εκπαιδευτική μεταρρύθμιση χαρακτηρίζεται από ευρωπαϊκό πνεύμα που θα βγάλει το Ελληνικό τριτοβάθμιο σύστημα από τον απομονωτισμό και την συνεχιζόμενη απαξίωση του.

Μπορεί να υπάρχουν σήμερα λαμπρές εξαιρέσεις που παράγουν έργο υψηλής επιστημονικής στάθμης αλλά αυτό είναι αποτέλεσμα προσωπικής προσπάθειας ορισμένων ατόμων και σε καμία περίπτωση αποτέλεσμα συντονισμένων προσπαθειών με στόχο τη διεθνή προβολή της πανεπιστημιακής μας κοινότητας και του έργου της.

Ας ελπίσουμε ότι η υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων θα είναι πραγματική και η 118η θέση της χώρας θα γίνει σύντομα παρελθόν.