Η «κίτρινη μπανάνα» ή άλλως πως «δημιουργική επιχειρηματικότητα...»

(Το ακόλουθο άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Κηφισιά την 14η Μαίου 2010)

Στο κείμενο της περασμένης Παρασκευής θα παρατήρησαν οι συστηματικοί αναγνώστες της στήλης ότι επέκρινα την υποκρισία του αριστερισμού στις σημερινές δύσκολες συνθήκες.

Μερικοί θα σκέφθηκαν ότι με διακατέχει κάποιο μένος απέναντι στο αριστερίστικο κίνημα και κατ επέκταση σε ότι αφορά τις λαϊκές μάζες ή την λαϊκή τάξη ή όπως αλλιώς προσδιορίζεται ο κόσμος που αγωνίζεται όχι για τα πλούτη του αλλά για τα βασικά αγαθά, έστω και αν αυτά περιλαμβάνουν στις μέρες μας πότε κάποια LCD Τηλεόραση και πότε κάποιο ipod.

Παρακολουθώντας εν τω μεταξύ την διάλεξη ενός Μαρξιστή Αμερικανού καθηγητή επιχειρηματικών σπουδών του Πανεπιστημίου της Μασαχουσέτης (Amherst Business School) φρεσκάρισα τις μνήμες μου με ιδέες που έρχονται από τα παλιά, από την εποχή που οι διαλέξεις στην οικονομική θεωρία στα πανεπιστήμια της Αγγλίας διέγειραν την φαντασία μου και με έκαναν να ξεφεύγω από τους περιορισμούς της καθημερινότητας.

Τότε αναλογίστηκα τι ήταν ακριβώς αυτό που με βοηθούσε να ξεφεύγω και να πετώ στα ουράνια χωρίς όμως να χάνω τον προσανατολισμό μου.

Η διάλεξη του καθηγητή οικονομικών Rick Wolff μου έδωσε την απάντηση. Η επιστήμη δεν έχει πάθος και αν συναντά κανείς άτομα με παθολογική αγάπη στο αντικείμενό τους είναι γιατί αγαπούν και παθιάζονται με αυτό που διερευνούν και ανακαλύπτουν και όχι με την αντιπαλότητα με εκείνους που έχουν διαφορετική άποψη.

Ο καθηγητής Rick Wolff μου θύμισε ότι μπορούμε να μιλάμε για οποιοδήποτε θέμα, όπου και αν βρισκόμαστε, ακόμα και για τον κομμουνισμό στις ΗΠΑ αλλά να το λέμε με τέτοιο τρόπο που όχι μόνο να μη προκαλεί αλλά να διαμορφώνει κλίμα ενάντια σε κάθε άρνηση της γνώσης ή της επιστήμης από όποια κοινωνικοπολιτική σκοπιά θα μπορούσαν να συνεισφέρουν στα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε σήμερα.

Το θέμα μας λοιπόν είναι ο αριστερισμός που όχι μόνο δεν πρέπει να αγνοείται, λόγω της έντονης πολιτικοποίησης όσων τον ασπάζονται αλλά επιπλέον να του ζητείται να προσφέρει τις δικές του απαντήσεις στα κρίσιμα ερωτήματα που αντιμετωπίζει ο σημερινός κόσμος.

Ίσως έτσι απομακρυνθούμε από τα στερεότυπα που συναντάμε μεταξύ Αναρχοσυνδικαλισμού και Σταλινικού Ολοκληρωτισμού που οπωσδήποτε δεν τιμούν τα όνειρα κανενός σύγχρονου αριστερού.

Ο καθηγητής Rick Wolff μίλησε για τα αίτια της σημερινή κρίσης, όχι της κρίσης στον περιορισμένο ορίζοντα των Ελληνικών συνόρων, αλλά της παγκόσμιας κρίσης.

Πολλοί έχουν ακούσει ότι η κρίση που ξέσπασε στις ΗΠΑ και διαδόθηκε σαν φωτιά στην Ευρώπη δεν αφορά τη χώρα μας και ότι εδώ απλά τρώγαμε και πίναμε και λογαριασμό δεν δίναμε έως ότου αγρίεψαν τα γκαρσόνια και απαίτησαν τον λογαριασμό άλλως μας ξεκαθάρισαν ότι θα καλέσουν την αστυνομία.

Στην πραγματικότητα, όσο και αν υποστηρίζεται αυτή η άποψη, το πρόβλημα των μεγάλων ελλειμμάτων ξεκίνησε για τη χώρα μας ταυτόχρονα με τις ΗΠΑ.

Λέτε να είναι σύμπτωση; Δεν το νομίζω...

Από τα μέσα της δεκαετίας του 70 το πρόβλημα έσκασε ύπουλα στον δυτικό κόσμο και κυρίως στη Μέκκα του καπιταλισμού, τις ΗΠΑ, ως στάση ευημερίας.

Μέχρι τότε, από την εποχή του μεσοπολέμου, οι μισθοί αύξαναν συνεχώς, η παραγωγικότητα επίσης και τα κέρδη ακολουθούσαν τρελά δίνοντας την ψευδαίσθηση ότι ζούσαμε στη γη της επαγγελίας και είχαμε εφεύρει το αεικίνητο του πλουτισμού. Μπορεί εδώ, στην Ελλαδίτσα μας, να μη το ζούσαμε ακριβώς έτσι, μπορεί να συνεχίζαμε να στέλνουμε νύφες, ακόμα και στη δεκαετία του 50, για να βρουν ένα καλό γαμπρό στην ξενιτιά, μπορεί ο έξαλλος μιμητισμός και η αχαλίνωτη απανθρωπιά του εμφυλίου να είχε διαμορφώσει τα αποκρουστικά στεγανά μιας ανελέητης μεγαλοαστικής τάξης που δεν άφηνε περιθώρια για χαρές στους εργαζόμενους αλλά στην Μέκκα του καπιταλισμού ήταν ακριβώς έτσι και οι αριθμοί είναι αμείλικτοι...

Όταν η ευημερία σταματά, που σημαίνει ότι μειώνεται η δυνατότητα του εργαζόμενου να αποκτά με την εργασία του ολοένα και περισσότερα αγαθά, τότε είναι θέμα χρόνου ότι αυτή η κατάσταση θα οδηγήσει σε σειρά άλλων πράξεων ακόμα λιγότερο επιθυμητών.

Η μείωση της ευημερίας όμως δεν έβαλε σε σκέψεις μόνο τους εργαζόμενους αλλά και όλους εκείνους που οσμίζονται αίμα. Είναι όπως με το τραυματισμένο ζώο που το διακρίνει το σαρκοβόρο και με υπομονή το ακολουθεί. Κάποια στιγμή η λεία θα γίνει εύκολη και πλούσια για να κορέσει την πείνα του.

Στο οικονομικό περιβάλλον τα σαρκοβόρα είναι οι δανειστές και τα τραυματισμένα ζώα οι δυνητικοί δανειολήπτες που καταρρέουν από απρονοησία, έλλειμμα τύχης ή όποιο άλλο αίτιο που λίγη τελικά σημασία έχει.

Οι δανειστές λοιπόν εμφανίστηκαν ως ο από μηχανής Θεός και κάλυψαν με δανεικά το κενό, ικανοποιώντας την δικαιολογημένη ανάγκη του σύγχρονου ανθρώπου να ευημερεί.
Οι δανειστές πλήρωσαν το κενό που άφησαν οι εργοδότες, βοηθώντας και τους μεν και τους δε να απολαμβάνουν τις ψευδαισθήσεις τους.

Ο χορός που έστησαν οι δανειστές απομάκρυνε για κάποιο διάστημα την στεναχώρια της ελλειμματικής ευημερίας. Όταν αυτή έγινε αισθητή στα μέσα της δεκαετίας των 80, ο κόσμος του χρήματος άρχισε να γεννά ιδέες για το πως τα χρήματα που θα δάνειζε θα γεννούσαν άλλα χρήματα με μορφές που θα έκαναν ακόμα ποιο προσιτό αλλά και επικίνδυνο τον δανεισμό.

Ήταν η εποχή της ευημερίας του χρήματος, η εποχή που το ιδεατό άρχισε να παίρνει τη θέση του πραγματικού και το αϋλο τη θέση του υλικού μέχρι που το υλικό, έχοντας πάρει τους δρόμους της ανατολής, για να εκβιομηχανίσει την αχανή Κίνα με τα δισεκατομμύρια των κατοίκων της, χάθηκε εντελώς.

Η δανειστική ευημερία είχε και τις αναποδιές της. Πολύ πριν ανδρωθεί κτυπήθηκε από υπερβολές και καταχρήσεις που τη λάβωσαν δημιουργώντας τεράστια κερδοσκοπικά σκάνδαλα με κατακρημνίσεις επενδυτικών τραπεζών που πίστεψαν ότι το χρήμα δεν έχει όρια. Όμως τα σκάνδαλα ξεχνιόντουσαν γρήγορα ενώ η διάλυση των σχηματισμών του υπαρκτού σοσιαλισμού ανανέωσε την πίστη στις ανεξάντλητες δυνάμεις του καπιταλισμού.

Σε αυτό τον κυκεώνα της αποβιομηχάνισης και της ιδεατής οικονομίας, η μόνη χώρα που μουλάρωσε, αρνούμενη τα ακούσματα των σειρήνων της ευημερίας, ήταν η Γερμανία. Αυτή, ενώ οι άλλοι κατανάλωναν χωρίς έγνοια για το αύριο, μάζευε και ξαναμάζευε σαν τον μέρμηγκα, συσσωρεύοντας πραγματικό πλούτο και βελτιώνοντας ταυτόχρονα τις τεχνολογίες της για να πάρει την ρεβανς απο την Ιαπωνία.

Σε ένα περιβάλλον που έχει ήδη απο-υλοποιηθεί και δημιουργεί πλούτο μόνο σε μια εικονική πραγματικότητα, πότε τυπώνοντας πληθωριστικά δολάρια και πότε κτίζοντας πυραμίδες πάνω στις ελπίδες της εργατικής τάξης που φτώχαινε γοργά, το εφεύρημα της υπερεμπορίας του μοναδικού αγαθού, αγαθού κόπων μιας ζωής όπως το σπίτι, παρουσιάστηκε σαν ο από μηχανής Θεός. Έγινε η τελευταία άμυνα υπέρ της ελλειμματικής ευημερίας χωρίς κανείς να έχει σκεφτεί το μετά. Οι επάλληλοι δανεισμοί επάνω σε ιδεατές αξίες (φούσκες της κτηματαγοράς) έστησαν το τελευταίο ανάχωμα σε ένα σύστημα που είχε την πλάτη στον τοίχο.

Και όμως, ενώ οι γραμμές άμυνας έσπαγαν, η μια μετά την άλλη, οι σειρήνες της ευημερίας επέμεναν στην πραμάτεια των ψευδαισθήσεων.

Η κατάρρευση της καταναλωτικής δύναμης του μέσου πολίτη έφερε την τελειωτική κατάρρευση της βιομηχανικής παραγωγής ακολουθούμενης απο τα κέρδη και μειώνοντας τόσο την ψαλίδα μεταξύ κόστους παραγωγής και κερδών που καμία συνεισφορά φτηνών εργατικών δεν θα ανέστρεφε τη μοιραία κατάληξη.

Πως επομένως αυτή η κατάσταση θα μπορούσε να αναστραφεί; Πως θα μπορούσε να ευημερήσει ξανά ο μέσος άνθρωπος;

Εδώ είναι που έρχεται ο Μαρξιστής καθηγητής Rick Wolff και προσφέρει λύσεις απλές όσο το αυγό του Κολόμβου αρκεί να θέλουμε να τις δούμε και να τις εφαρμόσουμε.

Προφανώς γνωρίζει ότι κάποια μέρα η δυναμική της Κίνας θα μετριαστεί και η αποβιομηχάνιση της δύσης θα αποκατασταθεί, αλλά αυτό θα πάρει μερικές γενεές και μέχρι τότε; Και αν δεν γίνει ακριβώς έτσι;

Η Δύση επομένως δεν μπορεί να περιμένει, Οι εργαζόμενοι δεν μπορούν να περιμένουν απλά τον θάνατό τους. Θα πρέπει να σκεφτούμε το τώρα και η σκέψη αφορά το ίδιο, τους πολίτες των ΗΠΑ με εκείνους της πολύ φτωχότερης χώρας μας. Διότι ακόμα και αν καταφέρουμε να πληρώσουμε τον λογαριασμό, η λύση δεν θα έλθει.

Είναι σαν να πιστεύουμε ότι αν ξοφλήσουμε λύσαμε και την αιτία του προβλήματος. Τι είδους λύση θα είναι αυτή όταν εν τω μεταξύ θα έχουμε χάσει κάθε δυνατότητα να παράγουμε για να συνεχίσουμε να ζούμε;


Η λύση του καθηγητή Rick Wolff βασίζεται στην συνεργασία των εργαζομένων, ώστε να γίνουν αυτοί πλέον οι ιδιοκτήτες των παραγωγικών μέσων. Να φτιάξουν π.χ. τις δικές τους επιχειρήσεις λογισμικού ή τις δικές τους τουριστικές μονάδες και να μοιράζονται τα κέρδη όχι ακριβώς βάσει επίπλαστων αναγκών, όπως ήθελε να επιβάλει ο αρχέγονος κομμουνισμός, αλλά βάσει του προσφερόμενου έργου και των ικανοτήτων του καθενός.

Ο οικονομία των κοινωνικοποιημένων αγαθών και της συνεργασίας δεν θα είναι πλέον το προϊόν ενός απάνθρωπου και απόμακρου κρατισμού αλλά πολύ κοντύτερα στις αρχές του Μαρξισμού και θα λέγεται όπως συχνά αγαπούν να την αποκαλούν οι Αμερικανοί, “δημιουργική επιχειρηματικότητα”, ή και “κίτρινη μπανάνα” διότι όπως επισημαίνει ο Rick Wolff, τι σημασία έχει το πως θα λέγεται όταν όλοι καταλαβαίνουμε τι εννοούμε ενώ το βασικό ζητούμενο είναι η υπευθυνότητα και το πνεύμα ελεύθερης συνεργασίας που θα κρύβεται πίσω απο κάθε δημιουργική ιδέα. Να γιατί κομμουνισμός μπορεί να υπάρξει και στην Αμερική ακόμα και στις ΗΠΑ και οπωσδήποτε στην Ελλάδα αρκεί να μην είναι συνώνυμος του κρατικού ωχαδελφισμού που τον κάνει απεχθή και αποκρουστικό.

Η κρίση του καπιταλισμού και κάποιες βιώσιμες λύσεις από τον Rick Wolff - The on Vimeo

Η κρίση του καπιταλισμού και κάποιες βιώσιμες λύσεις από τον Rick Wolff - The on Vimeo: "Ο καθηγητής οικονομικών Rick Wolff (University of Massachusetts Amherst) αναλύει την κρίση του καπιταλισμού και προτείνει κάποιες βιώσιμες λύσεις από σοσιαλιστική οπτική με βάση την αυτοδιαχείριση. Ας προσπαθήσουμε να τον παρακολουθήσουμε. (θα έχουμε την ευκαιρία να τον δούμε από κοντά στην ΑΣΟΕΕ στις 27 Μαϊου στις 15:30)"