Βαμπίρ και κανίβαλοι.

(Το άρθρο αυτό δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Κηφισιά την 4η Ιουνίου του 2010)

«Η επιμήκυνση της ζωής μας θα γίνει μια γοητευτική περιπέτεια μόνο αν μας αγαπούν οι νέοι, μόνο αν έγκαιρα φτάσουμε σ’ένα νέο, δίκαιο συμβόλαιο ανάμεσα στις γενιές»

Αυτά έγραφε ο Μιμής Ανδρουλάκης το 2004, ελάχιστα μετά την λήξη των Ολυμπιακών αγώνων υπενθυμίζοντας ότι δεν θα πρέπει να μας συνεπάρει ο ενθουσιασμός της πετυχημένης διεξαγωγής τους διότι δεν έλυσε.
κανένα δομικό πρόβλημα της Ελληνικής κοινωνίας.

Βέβαια το ασφαλιστικό είχε αποτελέσει την καυτή πατάτα επί σειράς κυβερνήσεων από αυτή της ΝΔς, επί πρωθυπουργίας Μητσοτάκη, μέχρι τις δυο διαδοχικές κυβερνήσεις του Σημίτη.

Επί πρωθυπουργίας Κώστα Καραμανλή το θέμα ξεχάσθηκε διότι όλα χαρωπά εξελίσσονταν και προβληματισμός δεν υπήρχε...

Όμως το ασφαλιστικό παραμένει το σκουλήκι που πλησιάζει την καρδιά του μήλου και αν δεν το προλάβουμε, το μήλο θα πέσει και μαζί του κάθε ελπίδα αντιμετώπισης του ελλείμματος διότι τα δυο θέματα είναι αλληλένδετα.

Πρακτικά, πρόκειται για την άλλη όψη του ιδίου νομίσματος.

Η αντιμετώπιση της δημοσιονομικής σπατάλης, όσο και αν είναι επιβεβλημένη υπό τις παρούσες συνθήκες του υπερελλείμματος, δημιουργεί ένα νέο πρόβλημα, αλλοιώνοντας τις σχέσεις εισφοροληπτικότητας και διανομής που επί πολλά χρόνια τραβούσαν την προσοχή των αναλογιστών, οι οποίοι αγωνιούσαν για το πόσο θα παρέμενε εφικτό να απολαμβάνουμε συντάξεις μετά από μερικά χρόνια.

Όσο περιορίζονται οι εργαζόμενοι και κατ επέκταση οι ασφαλιστικές τους εισφορές τόσο μειώνεται η ήδη περιορισμένη δυνατότητα των ασφαλιστικών ταμείων να καλύπτουν τα κενά τους και να είναι συνεπή με την απόδοση των συντάξεων.

Θα πείτε ίσως ότι στα πλαίσια της νέας δημοσιονομικής πολιτικής οι συντάξεις περικόπτονται και έτσι το κράτος με την ευρεία έννοια έχει περισσότερα να διαθέσει σε περισσότερους συνταξιούχους.

Άλλωστε, με την επέκταση του εργασιακού ορίζοντα ή την ηλικία του εργαζόμενου, πέρα από την οποία θα καταβάλλονται οι συντάξεις, τα χρήματα που έχουν αποταμιευτεί θα αυγαταίνουν και θα φθάσουν.

Όμως ο παρατηρητικός αναγνώστης θα πρόσεξε ότι είπα «Τα χρήματα που έχουν αποταμιευτεί» Ποια χρήματα θα ρωτήσει και με το δίκιο του. Το Ελληνικό ασφαλιστικό σύστημα έχει την μορφή του «Pay as you go», ακολουθεί δηλαδή τη λογική του βλέποντας και κάνοντας ή εισπράττοντας και πληρώνοντας!!!

Εμείς βέβαια το «εισπράττοντας και πληρώνοντας» το αντιστρέψαμε σε «πληρώνοντας και εισπράττοντας» με αποτέλεσμα να κοιτάμε με καθυστέρηση αν έχουμε χρήματα στο ταμείο και όταν δεν έχουμε να ζητάμε από το Υπουργείο οικονομικών να βάλει τη διαφορά...

Αυτό είναι το φοβερό Ελληνικό ασφαλιστικό σύστημα που συνδυάζει σε ένα μεγάλο κουβά τις συντάξεις με την υγειονομική περίθαλψη διαμορφώνοντας ένα οργανωτικό και διαχειριστικό έκτρωμα του οποίου καμία ορθολογική αντιμετώπιση δεν έχει υπάρξει μέχρι σήμερα.

Βέβαια, θα πείτε ότι το ίδιο σύστημα έχει υιοθετήσει και η Γερμανία. Ναι και στη Γερμανία ακολουθείται η παρωχημένη λογική του «pay as you go» διότι αυτή ταιριάζει στην κουλτούρα των βορειοευρωπαίων που δεν είχαν μέχρι πρόσφατα εμπιστοσύνη στις καπιταλιστικές επενδυτικές συνήθειες.

Όσοι μελέτησαν την άνοδο του Χιτλερισμού στην εξουσία θα ξέρουν πολύ καλά ότι μια από τις εμμονές του ήταν η αντικαπιταλισμός. Ο Γερμανός πιστεύει στην σκληρή δουλειά και μέσω αυτής στην βελτίωση του βιοτικού του επιπέδου. Δεν ακολούθησε ποτέ, σε ευρεία κλίμακα, τη λογική των επενδύσεων και κερδών από το αυγάτεμα των επενδύσεων σε χρηματοπιστωτικά προϊόντα. Άλλωστε αυτό ακριβώς είναι που διαφοροποιεί σήμερα την πολιτική της κυρίας Merkel έναντι των Γάλλων και ασφαλώς των Άγγλων με τους οποίους τελευταία οι σχέσεις δεν διαφέρουν ουσιαστικά από εκείνες της ψυχροπολεμικής περιόδου...

Με άλλα λόγια, οι Γερμανοί έχουν μία διαφορετική κουλτούρα, συντηρητική για τους εθισμένους στα μαγικά του Χουντίνικου Καπιταλισμού, η οποία όμως τους επιτρέπει ακόμα και σήμερα να εμπορικά πλεονάσματα αντί για ελλείμματα καλύπτοντας έτσι τις αυξανόμενες ασφαλιστικές τους ανάγκες.

Όμως και εκεί το δημογραφικό πρόβλημα είναι τεράστιο. Επιπλέον, οι ξένοι εργάτες που συνεισέφεραν στο Γερμανικό Βιομηχανικό θαύμα έφυγαν από τη χώρα και έγιναν αυτόματα καθαροί εκροείς για το σύστημα. Δεν προσφέρουν τίποτα πλέον στη Γερμανική οικονομία με το να απολαμβάνουν μέρος των κόπων τους. Πρόκειται για κατάσταση που θα αντιμετωπίσουμε σε λιγότερο από δυο δεκαετίες και εμείς στην Ελλάδα λόγω των πολυάριθμων αναλογικά Αλβανών και λοιπών εργατών που θα επιστρέφουν μαζικά στις χώρες τους.

Τα μέτρα που έχουν παρθεί στην Γερμανία από το 1992 χαρακτηρίζονται από συστηματική αυστηροποίηση που έχει προ πολλού αυξήσει το όριο συνταξιοδότησης στα επιζητούμενα να εφαρμοστούν και στη χώρα μας επίπεδα ενώ οι συντάξεις υπολείπονται πάντα των μισθών (δεν υπερβαίνουν ποτέ το 70%) και ασφαλώς δεν προσδιορίζονται βάσει του τελικού έτους μισθοδοσίας.

Άρα «Pay as you go» οι Γερμανοί «Pay as you go» και οι Έλληνες, μόνο που στην Ελλάδα για πολλούς ίσχυσε η Οργουελική θεώρηση στη «φάρμα των Ζώων» όπου κάποιοι είναι ποιο ίσοι από τους άλλους και επομένως ποιο ευνοημένοι.

Εμείς πήραμε το «εισπράττοντας και πληρώνοντας» και το κάναμε «πληρώνοντας και εισπράττοντας» χωρίς έλεγχο ή προοπτική και σαν να μην έφτανε αυτή η επιπολαιότητα, προσθέσαμε το πληρώνοντας βάσει των πολλών (τελευταίο έτος μισθοδοσίας) και εισπράττοντας βάσει των λίγων.

Είναι εύλογο επομένως ότι όταν έχεις άγνοια του ποιες ακριβώς είναι οι εισπρακτικές σου δυνατότητες, όταν σε φθείρει η χαώδης κατάσταση των περισσότερων από 100 μέχρι πρότινος ασφαλιστικών ταμείων (που σήμερα είναι 13 με προοπτική να γίνουν 3) δεν μπορείς να έχεις ψευδαισθήσεις για το ότι οδηγείσαι με ταχύτητα σε τοίχο.

Και όμως, εν μέσω αυτής της πραγματικής αγωνίας, ανακοινώθηκε μόλις μια νέα αναλογιστική μελέτη η οποία μεταθέτει την κορύφωση του προβλήματος στο 2030.

Με έκπληξη άκουσα τα αποτελέσματα αυτής της πολύ πρόσφατης μελέτης και η δυσπιστία μου έγινε ακόμα μεγαλύτερη από το παρελθόν, ιδιαίτερα όταν άκουσα ότι στοχεύει στο να πείσει τα υπουργεία εργασίας και οικονομικών ότι τα μέτρα που λαμβάνονται είναι περισσότερο από υπερβολικά και ασφαλώς αντεργατικά.

Έχοντας εκφράσει την δυσπιστία μου στα πολιτικοποιημένα αν όχι και κομματικοποιημένα συμπεράσματα της πρόσφατης μελέτης της ΓΣΕΕ, θα επιστρέψω στην ουσία του προβλήματος.

Από την στιγμή που δεν κτίσαμε ένα αποταμιευτικό σύστημα που να λειτουργεί ανεξάρτητα με στόχο την μεγιστοποίηση των αποθεματικών των ασφαλιστικών εισφορών, στελεχωμένο από έμπειρους διαχειριστές, αντί των κουμπάρων και των πρώην στρατιωτικών, δεν έχουμε ελπίδα να αυξήσουμε ποτέ αυτά που δεν μαζέψαμε και δεν επενδύσαμε... Επενδύσεις με το μαχαίρι στο λαιμό δεν λέγονται επενδύσεις ούτε επιτρέπονται... Τέτοιες επενδύσεις λέγονται αρπαχτές και τα οφέλη της κάθε αρπαχτής καμία σχέση δεν έχουν με τα συμφέροντα των ασφαλιστικών ταμείων παρά μόνο με τις τσέπες των Παπαμαρκάκηδων.

Ακόμα και η αξία της ακίνητης περιουσίας των ασφαλιστικών ταμείων στην Ελλάδα είναι από τις χαμηλότερες μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ παρότι πιστεύεται το αντίθετο.

Αν το ταμείο είναι άδειο η μόνη ελπίδα στηρίζεται στις τρέχουσες ασφαλιστικές εισφορές των νέων που χρηματοδοτούν την υγειονομική περίθαλψη και συνταξιοδότηση των ηλικιωμένων.

Και όσο η ανεργία αυξάνεται, οι ξένοι εργάτες φεύγουν και οι μισθοί συρρικνώνονται τόσο λιγότερα είναι αυτά που συγκεντρώνονται για να καλύψουν τις συντάξεις και την περίθαλψη των ηλικιωμένων.

Με άλλα λόγια, οι ηλικιωμένοι κρέμονται στην κυριολεξία στις δυνατότητες των νέων να τους συντηρήσουν παρότι στη χώρα μας πιστεύεται το αντίθετο, ότι δηλαδή οι νέοι συντηρούνται από τους ηλικιωμένους μιας και εισέρχονται αργά στο χώρο της εργασίας.

Πόσο όμως μπορεί να συνεχιστεί αυτό;

Ως πότε θα υπάρχουν δικαστικοί που θα απολαμβάνουν συντάξεις των 6.000 € και θα διατυμπανίζουν με προκλητική αμετροέπεια ότι τους αξίζουν, ότι τους το οφείλει η κοινωνία και ότι έτσι πρέπει...

Ως πότε θα συναντώ διδασκάλους που θα μου εκμυστηρεύονται ότι μόλις πάρουν σύνταξη, η σύνταξή τους θα είναι μεγαλύτερη από τον μισθό τους;

Ως πότε οι νέοι θα αναγκάζονται να δουλεύουν για το παρόν εκείνων που σύντομα θα μας αφήσουν και όχι για το δικό τους μέλλον;

Αν θελήσουμε να δούμε με απόλυτη ειλικρίνεια το σύστημα που έχουμε θα καταλάβουμε ότι πρόκειται για Αλβανική πυραμίδα...

Καμία πυραμίδα όμως δεν έχει μέλλον γιαυτό και κατέρρευσε πρόσφατα η ιδιωτική ασφαλιστική Ασπίς Πρόνοια. Μπορεί να λέγεται ότι ο μεγαλομέτοχος αφαιρούσε κεφάλαια αλλά το βασικό αίτιο της κατάρρευσης ήταν οι εγγυημένες υψηλές αποδόσεις σε σχέση με τις ολοένα μειούμενες εισπράξεις.

Ακόμα και αν το Ελληνικό κράτος αποφάσιζε να χρηματοδοτεί αενάως τα ασφαλιστικά ταμεία δεν θα το μπορούσε διότι δεν θα είχε ποτέ επαρκή κεφάλαια.

Αυτή και μόνον αυτή είναι η αιτία της αυστηρότητας με την οποία θέτουν το πλαίσιο της δημοσιονομικής πολιτικής τα στελέχη του ΔΝΤ. Δυστυχώς δεν μάθαμε να αντικρίζουμε την αλήθεια κατάματα ούτε μάθαμε να σκεπτόμαστε ορθολογικά. Ότι αγγίζει το προσωπικό μας συμφέρον είναι ταμπού ή εξαιρείται ενώ επικρατεί το συναίσθημα και ο παρορμητικός θυμός σε κάθε τι που αντιτίθεται σε αυτά που θεωρούμε κεκτημένα.

Ένα ακόμα από τα προβλήματα του ανορθολογισμού που χαρακτηρίζει το ασφαλιστικό μας σύστημα είναι και η ανεπάρκεια των χρημάτων που οδηγούνται σε παραγωγικές επενδύσεις και καινοτόμες εφαρμογές από νέους.

Όταν οι συντάξεις απορροφούν δυσανάλογα μεγάλο ποσοστό από τα διατιθέμενα χρήματα οι νέοι είτε μένουν άνεργοι είτε χρηματοδοτούμενοι από τους συνταξιούχους για να ξημεροβραδιάζουν στα καφέ. Ακόμα και τότε που βρίσκουν εργασία, αυτή είναι δυσανάλογα κακοπληρωμένη μη επιτρέποντάς τους να στήσουν οικογένεια, να αποκτήσουν παιδιά βελτιώνοντας το δημογραφικό και να γίνουν πραγματικά παραγωγικά άτομα στην κοινωνία.
Η ελληνική κοινωνία με αυτό τον τρόπο αφαίρεσε επί σειρά δεκαετιών το παραγωγικό κόκκινο αίμα των νέων και το αντικατέστησε με το σκούρο των Βαμπίρ και των Κανίβαλων, μιας κοινωνίας δηλαδή παρωχημένων αναχωρητών.

Το θέμα δεν αντιμετωπίζεται ασφαλώς με το να αφήσουμε τους γέροντες στη τύχη τους και καμία κοινωνία δεν είναι κοινωνία ανθρώπων αν στερεί από τους λιγότερο ικανούς την δυνατότητα μιας ευπρεπούς διαβίωσης.

Όμως εκείνο που χρειάζεται είναι να αλλάξει η σχέση μεταξύ εκείνων που ανατέλλουν για τα προσφέρουν τον δυναμισμό της νιότης και εκείνων που δύουν απορροφώντας ότι μπορούν.

Δεν είναι δυνατόν να βασιστεί μια κοινωνία στην συντήρηση του αναχωρητισμού.

Οι παραγωγικές δυνάμεις είναι με τους νέους. Το ρίσκο της επιχειρηματικότητας επίσης. Η δυνατότητα του να δημιουργούν και να ονειρεύονται το πώς θα ξαναδημιουργήσουν, το ιδιαίτερο στοιχείο τους.

Άρα η γοητευτική περιπέτεια της ζωής θα μείνει πραγματικά γοητευτική, όταν η συμφιλίωση βασισμένη στον ορθολογισμό της φύσης γίνει ξανά ο κανόνας που θα καθορίζει τις ανθρώπινες σχέσεις αλλά και τις δομές της πολιτείας.