Μια ανάσα ζωής... άλλως τα Εθνικά Ομόλογα Σωτηρίας.

(Το κείμενο αυτό δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Κηφισιά την 18η Δεκεμβρίου 2009)

Ακούσαμε τον λόγο του Πρωθυπουργού κυρίου Παπανδρέου και τις σκέψεις του για το ότι θα αναγκαστούμε να πάρουμε αποφάσεις σκληρές αλλά δίκαιες μέσα στους επόμενους μήνες που δεν πήραμε στις προηγούμενες δεκαετίες μετά την μεταπολίτευση.

Ο λόγος του κυρίου Παπανδρέου είχε σκοπό να δώσει τις βασικές γραμμές σκέψης της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ και όχι να πει τι ακριβώς θα κάνει με τις μόνες λεπτομερειακές αναφορές να αποτελούν απλά δείγματα της νέας αντίληψης για το που θα επικεντρωθεί η προσπάθεια.

Μεταξύ αυτών των δειγμάτων ακούσαμε π.χ. ότι η φοροκλοπή από τις πετρελαϊκές εταιρείες ανέρχεται σε 5 δισεκατομμύρια ευρώ και αμέσως σκέφτηκα: Να η λύση... σε τρία χρονάκια θα πιάσαμε τα 15 δις που χρειαζόμαστε για την μείωση του ελλείμματος σε υποφερτό επίπεδο από μια και μόνη πηγή...

Όμως δεν είμαι αφελής... Αναρωτιέμαι λοιπόν πως το Υπουργείο Οικονομικών ή το πρώην Εμπορίου ή το πρώην Ναυτιλίας γνωρίζουν ή γνώριζαν αυτά τα μεγέθη και αφού τα γνώριζαν γιατί κάθονταν και το συζητούσαν. Ασφαλώς δεν μπορώ να πιστέψω ότι ξαφνικά οι κακοί γινήκανε καλοί και ικανοί να αλλάξουν άρδην όλη την φιλοσοφία αντιμετώπισης του οικονομικού εγκλήματος ενώ το στελεχιακό δυναμικό, εκτός της γενικής διεύθυνσης, παραμένει το ίδιο... εξαιρουμένων των νέων Ράμπο του κυρίου Χριστοδουλάκη που πιστεύεται ότι θα έχουν καθοριστικό ρόλο... Περίεργα πράγματα δεν νομίζετε;

Άκουσα επίσης ότι οι η αγορά εργασίας δεν είναι σκλαβοπάζαρο και ότι με την ενσωμάτωση των αλλοδαπών εργατών στους ασφαλιστικούς φορείς θα αυξηθούν τα έσοδά τους... Τώρα μάλιστα σκέφτηκα, σε μια φθίνουσα οικοδομική δραστηριότητα που μόνο απολύει και δεν προσλαμβάνει αλλοδαπούς, αυτούς δηλαδή που απετέλεσαν την ατμομηχανή της οικονομίας μας τα τελευταία χρόνια, θα εισπράξουμε και εισφορές από απολυόμενους...

Όσοι έχουν επαφή με την πραγματικότητα, γνωρίζουν ότι σήμερα οι άνεργοι αλλοδαποί που έχουν ήδη ασφαλιστική κάλυψη έχουν βγει στη γύρα για να αγοράσουν ασφαλιστικές εισφορές, “μισακά” με εικονικούς εργοδότες που υποδήλωσαν εγγεγραμμένα μεροκάματα αλλά πρέπει να κλείσουν την χρονιά με όσα επιβάλλει η τρέχουσα ασφαλιστική νομοθεσία...

Σε αντίθεση, οι σκέψεις του κυρίου Παπανδρέου, αν και στη σωστή κατεύθυνση, εκφράζουν μια εικονική πραγματικότητα για το εργασιακό περιβάλλον.

Συνέχισε ο Πρωθυπουργός με την αναφορά του σε μειώσεις κατά 10% των δαπανών του δημοσίου τομέα αλλά χωρίς μειώσεις ή ακόμα και πάγωμα μισθών...

Καμία αναφορά ασφαλώς δεν έγινε στο τι σημαίνει μισθός δημοσίου στην σύγχρονη Ελλάδα και καμία αναφορά στο ότι ο βασικός μισθός ουδεμία σχέση έχει με τις τελικές απολαβές...

Το χειρότερο όμως είναι ότι κανείς δεν βγαίνει να μας ενημερώσει για αυτή την σχέση, την σχέση δηλαδή μεταξύ βασικών μισθών και επιδομάτων ή άλλων εισοδημάτων που απορρέουν από περίεργες ή και φανταστικές υπερωρίες ώστε να κατανοήσουμε καλύτερα τι μπορεί να κοπεί και τι όχι.

Υποθέτω, ότι με τις υπέρογκες δαπάνες (=σπατάλες) αναφέρεται σε κόστη τάχατες εκπαιδευτικών ταξιδίων και άλλων αγορών που όμως αφορούν την ιδιωτική οικονομία διότι ο Δημόσιος τομέας αγοράζει όχι μόνο την εργασία των υπαλλήλων του αλλά και τα αγαθά που τους περιβάλουν ή κάνουν εφικτή την εργασία τους όπως π.χ. τα αναλώσιμα των νοσοκομείων που αφορούν την ιδιωτική οικονομία.

Άρα οι παραγωγικότεροι ιδιώτες και οι επιχειρήσεις τους θα πληρώσουν το μαλλί των μειώσεων της “σπατάλης” κατά 10% του δημόσιου τομέα και όχι η σταθερή μηχανή των δημοσίων υπαλλήλων που αν συνολικά το εργατικό δυναμικό της χώρας έχει την μισή παραγωγικότητα (ΑΕΠ / Εργαζόμενοι = 48.158) από εκείνη π.χ. της Δανίας (92.690), αντιλαμβάνεστε πόσο χειρότερη πρέπει να είναι συγκριτικά η δική τους παραγωγικότητα.

Μίλησε επίσης ο Πρωθυπουργός για πράσινη ανάπτυξη.

Δεν θα είμαι κυνικός για να την αντιπαραβάλω με τα πράσινα άλογα των προηγούμενων κυβερνήσεων, αφενός διότι θεωρώ τον νέο Πρωθυπουργό καμωμένο από μια πραγματικά εκσυγχρονιστική πάστα και αφετέρου επειδή περιμένω πολλά από την νέα υπουργό κυρία Μπιρμίλη.

Όμως θα παρακαλούσα και τους πλέον αισιόδοξους να επισκεφτούν την σελίδα του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματκής Αλλαγής: http://www.opengov.gr/minenv/ όπου φιλοξενείται η δημόσια ηλεκτρονική διαβούλευση του νέου σχεδίου νόμου για την “Επιτάχυνση της ανάπτυξης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής”.

Αναμφίβολα, η δυνατότητα κατάθεσης προτάσεων από κάθε ενδιαφερόμενο πολίτη είναι ένα γενναίο βήμα προς την κατεύθυνση της πολυσυμμετοχικής δημοκρατίας. Όμως πρόκειται για τεχνική διαβούλευση επί αλλαγών σε άρθρα προηγούμενων νόμων (βλέπε π.χ. άρθρο 2 του ν.3010/2002 (ΦΕΚ 91Α’), & άρθρο 1 του ν.3468/2006 (ΦΕΚ 129Α’)) που αποτελούν την ραχοκοκαλιά του νέου νόμου χωρίς αυτός να αναμορφώνεται ριζικά ώστε να είναι αυτούσιος, ολοκληρωμένος και επομενως καταληπτός από επενδυτές και όχι νομομαθείς.

Ευχαριστούμε την κυρία Μπιρμπίλη για την πρωτοβουλία της αλλά δεν βλέπω πως αυτές οι αλλαγές θα έχουν επιπτώσεις στις αρρυθμίες υλοποίησης των ήδη αδειοδοτημένων επενδυτικών έργων σε ΑΠΕ.

Βέβαια, ο κύριος Πρωθυπουργός επανέλαβε τις λέξεις “Πράσινη Ανάπτυξη” τόσες φορές που η σκέψη μου αρνήθηκε να αποφύγει τη σύγκριση με τα περιβόητα “ΘΑ” του αείμνηστου παππού του και Γέρου της Δημοκρατίας κατά την άχαρη προχουντική περίοδο.

Να σημειώσω όμως ότι κάθε ανάπτυξη θέλει χρηματοδοτήσεις και για να γίνει αυτό θα πρέπει οι πόροι που θα περικοπούν από τον δημόσιο τομέα ή εκείνοι που θα βρεθούν από τον περιορισμό του οικονομικού εγκλήματος να πανε εκεί ακριβώς χωρίς να περιμένουμε θεαματικά πράγματα από πλευράς νέων θέσεων εργασίας αφού η πράσινη ανάπτυξη είναι εντάσεως κεφαλαίου. Μοναδική εξαίρεση η ανάπτυξη που συνδέεται με την ριζική αναδιάρθρωση της γεωργικής και κτηνοτροφικής παραγωγής όπου τα τελευταία χρόνια, όταν δεν “παρήγαγε” ομόλογα της Lehman Brothers, επέμενε να παράγει βαμβάκι και καπνά ή να στέλνει τα κατσίκια της στον εξανδραποδισμό του φυσικού πλούτου σε κάθε καμένο δάσος.

Η πράσινη ανάπτυξη έχει έναν ακόμα σοβαρό περιορισμό που προδιαγράφει το 20% της δυνητικά παραγόμενης πράσινης ενέργειας.

Ιδιαίτερα η ηλεκτρική ενέργεια από ΑΠΕ (Φωτοβολταϊκά και Ανεμογεννήτριες) είναι ασταθής και απαιτεί υψηλά ποσοστά άλλων πηγών να είναι είτε σε λειτουργία είτε σε κατάσταση κοστοβόρου ετοιμότητας. Τι θα γίνει επομένως με το 80%, θα συνεχίσει να προέρχεται από βρώμικους λιγνιτικούς σταθμούς ή έστω καύσης αερίου; Και αν έτσι είναι τα πράγματα που θα είναι η πράσινη ανάπτυξη ή με τι χρήματα θα υλοποιηθεί όταν σήμερα η παραγόμενη ενέργεια προέρχεται κατά το μεγαλύτερο ποσοστό από τον φτηνό εγχώριο λιγνίτη;

Τα ερωτήματα επομένως για την πολυδιαφημιζόμενη πράσινη ανάπτυξη είναι πολλά και οπωσδήποτε όχι της στιγμής διότι σήμερα καιγόμαστε και πάνω στην καψάλα μας δεν μπορούμε να φιλοσοφούμε...

Αυτή ακριβώς την υπερένταση της στιγμής εξέφρασε ο αγωνιώδης λόγος του Μίμη Ανδρουλάκη, σε πρόσφατη συνάντηση στον Κεραμεικό, με παρουσίες από σχεδόν ολόκληρο το πολιτικό φάσμα. Εκεί τόνισε ο Μίμης ότι σήμερα το θέμα δεν είναι οι διαβουλεύσεις και οι αναλύσεις αλλά οι άμεσες πράξεις. Σήμερα κρεμάται επί χρεών ο ελληνικός λαός και όχι αύριο και αν δεν προλάβουμε τις αγχόνες αύριο θα μας βρουν κρεμασμένους.

Η πρόταση του Μίμη που έχει ίσως την μεγαλύτερη πρακτική αξία ήταν αυτή περί του Εθνικού Ομολόγου.

Η έκδοση Εθνικού Ομολόγου είπε, μπορεί ανάλογα με τη συγκυρία να προσελκύσει το ευρύ εγχώριο αποταμιευτικό κοινό και να ανακουφίσει σ' ένα σημαντικό βαθμό το δανεισμό της χώρας από τις πιέσεις των διεθνών αγορών.

Η έκδοση Λαϊκών ή Εθνικών Ομολόγων θα μπορούσε να παραλληλισθεί και με το «Σχέδιο για την αποκατάσταση της ευρωπαϊκής πιστοληπτικής ικανότητας και της χρηματοδότησης της αρωγής και της ανασυγκρότησης» που είχε συντάξει ο Keynes για την Ευρώπη του 1919.

Η βασική ιδέα ήταν τότε η έκδοση ομολόγων που θα επιτελούσαν διπλή λειτουργία, καθώς θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για τη διευθέτηση του διασυμμαχικού χρέους, αλλά και να θεωρηθούν ως πρώτης τάξης εχέγγυα για τη σύναψη δανείων από τις κεντρικές τράπεζες.

Μεταξύ άλλων, επισημάνθηκε τότε η αδυναμία των ιδιωτικών επιχειρήσεων να αναλάβουν το συνολικό βάρος της ευρωπαϊκής ανασυγκρότησης, ενώ θεωρήθηκε ότι η άμεση αποκατάσταση της ευρωπαϊκής πιστοληπτικής ικανότητας ήταν η μόνη εφικτή λύση απεμπλοκής από τη συνεχή οικονομική εξάρτηση των Η.Π.Α. Η σχετικότητα με τις Ελληνικές επιχειρήσεις, την Ελλάδα, την Ε.Ε. και τις διεθνείς σημερινές «συγκυρίες» είναι προφανής.

Η έκδοση όμως Λαϊκών ή Εθνικών Ομολόγων υπαγορεύεται από αυστηρές προϋποθέσεις, όπως:

 Να είναι πραγματικά μια φθηνότερη μορφή δανεισμού με επιτόκιο κατώτερο των αγορών από τις οποίες δανείζεται το Ελληνικό δημόσιο.
 Να προβλέπει την μείωση των αντιπαραγωγικών δημόσιων δαπανών ή την αύξηση των εσόδων του προϋπολογισμού σε ύψος που να αντιστοιχεί στο ετήσιο κόστος αποπληρωμής αυτού του δανείου, ώστε να μην οδηγηθούμε σε νέα κλιμάκωση του δημόσιου χρέους.
 Να απαλλάσσει τον ατομικό / ιδιώτη αγοραστή του ομολόγου από την υποχρέωση του "πόθεν έσχες" μέχρι την ονομαστική αξία του ομολόγου (π.χ. τις10 ή 15 χιλιάδες ευρώ), ώστε να αποκλειστούν οι "ηθικοί κίνδυνοι"
 Να φορολογούνται οι τόκοι όπως και οι τραπεζικές καταθέσεις με συντελεστή 10%
 Να τοποθετούνται τα δανειακά κεφάλαια σε δυναμικά ανερχόμενους τομείς που αυξάνουν την παραγωγικότητα, ενισχύουν την παραγωγική βάση και μειώνουν το δραματικό έλλειμμα ανταγωνιστικότητας της Ελληνικής οικονομίας.

Το Εθνικό Ομόλογο θα γίνει έτσι Ομόλογο Σωτηρίας που θα συμβάλει στη διαμόρφωση ενός πατριωτικού συναγερμού όλων των κοινωνικών, δημιουργικών και παραγωγικών δυνάμεων της Ελλάδας για τη σωτηρία της χώρας επιτυγχάνοντας ριζικές δομικές αλλαγές και παράλληλα σταδιακή κάλυψη του απειλητικού δημοσιονομικού κενού.

Τα ομόλογα αυτά στα πλαίσια ακριβώς μιας πατριωτικής συσπείρωσης του Ελληνισμού, θα μπορούσαν να απορροφήσουν μέρος των εδώ καταθέσεων των Ελλήνων (υπολογίζονται σε 230 δις ευρώ) αλλά και των Ελλήνων του εξωτερικού που είναι πολύ πιθανό να θελήσουν να συμβάλλουν, με το αζημίωτο βέβαια, στην πρόοδο της χώρας.

Το δραματικό πλεονέκτημα ενός Εθνικού Ομολόγου είναι ότι οι τόκοι των 12 δις ευρώ που επιβαρύνουν τον σημερινό προϋπολογισμό θα κατευθύνονται στα Ελληνικά νοικοκυριά και στην κατανάλωση που είναι ένας από τους σημαντικούς παράγοντες κάθε προσπάθειας για ανάκαμψη της οικονομίας εφόσον τροφοδοτεί την έμμεση φορολογία.

Επιπλέον, τα ομόλογα θα χρησιμοποιούνται ως εγγυήσεις για παροχή στεγαστικών δανείων χωρίς άλλες περίπλοκες εγγυοδοσίες.

Όμως θα έχουν και κάποιες αρνητικές επιπτώσεις για τις τράπεζες εφόσον θα απορροφάται η ρευστότητά τους και θα μειώνονται οι δυνατότητές τους να διαμορφώνουν πολλαπλασιαστικά τις κάθε μορφής χορηγήσεις τους.

Όμως εδώ θα πρέπει να αντιπαραβάλουμε έναν άλλο καθόλου ασήμαντο κίνδυνο για τις τράπεζες και αυτός είναι η δραματική απαξίωση του Ελληνικού δημοσίου που αν συνεχίσει να βαθμολογείται με χαμηλό δείκτη εμπιστοσύνης θα αναγκάσει τις τράπεζες να μειώσουν δραματικά το ύψος των χορηγούμενων δανείων που αντιστοιχούν στα ίδια κεφαλαία που διαθέτουν.

Η σχέση μάλιστα μείωσης των χορηγούμενων δανείων βάσει των ιδίων κεφαλαίων, που επιβάλει η συνθήκη της Βασιλείας ΙΙ σε συνθήκες απαξίωσης των ιδίων κεφαλαίων (αποτελούμενων από απαξιωμένα κρατικά ομόλογα) είναι τόσο δραματική που αν συγκριθεί με την κατά πολύ μικρότερη μείωση των επιπτώσεων από τον ανταγωνισμό των ομολόγων, το πλεονέκτημα των Εθνικών Ομολόγων είναι πασιφανές.