Η στρογγυλοποίηση της ιστορίας...

(Το κείμενο που ακολουθεί δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Κηφισιά την 30η Οκτωβρίου 2009)

Η στρογγυλοποίηση της ιστορίας δεν διαφέρει καθόλου από την στρογγυλοποίηση της αλήθειας. Οι στρογγυλοποιήσεις υποκρύπτουν πάντα κάποια σκοπιμότητα. Είναι τα κατά συνθήκη ψεύδη που πρέπει να ανεχόμαστε στην καθημερινότητά μας διότι η αλήθεια λένε, είναι σκληρή και μπορεί να έχει χειρότερο και οπωσδήποτε ανεπιθύμητο αποτέλεσμα...

Επί χρόνια ακούγαμε ότι δεν πρέπει να πει ο γιατρός ή οι κοντινοί συγγενείς την αλήθεια σε έναν βαριά άρρωστο διότι πρακτικά θα του αφαιρέσουν μέρες από την υπολειπόμενη σύντομη ζωή του.

Όμως, όσο και αν αυτό ακούγεται ανθρώπινο έχει σημασία ο βαθμός που γίνεται και από ποια σκοπιά γίνεται.

Η προσπάθεια να μη κάνει κάποιος κακό μπορεί υστερόβουλα να μετατραπεί σε εργαλείο για να επιτευχθεί κάτι διαφορετικό που συχνά δεν έχει το θάρρος ή την ευθύτητα να αποδεχτεί. “…Να μη χάσουμε τον γἐρο πριν σιγουρευτούμε ότι έβαλε το ακίνητο στην κληρονομιά και δεν το δώρισε ποιος ξέρει που...” σκέπτονται κάποιοι και ως δια μαγείας ξεχνούν όλες τις παραξενιές του άρρωστου γέρου.

Η αλήθεια όμως όσο και αν κονταροκτυπιέται με την σκοπιμότητα δείχνει πάντα την υπεροχή της.

Ο ασθενής που ξέρει από τι πάσχει έχει τη δυνατότητα να συγκροτηθεί χωρίς να αφιερώνει τον εναπομείναντα λιγοστό χρόνο του σε φαντασιώδεις υποσχέσεις, αρκεί να πιστεύσει και να τις αποδεχτεί, ώστε να βελτιώσει τις συνθήκες της ζωής του που συχνά είναι αυτές που κάνουν το θαύμα της ίασης.

Αλλά και να μην ιαθεί θα έχει επίγνωση του τι του συμβαίνει και αυτό μπορεί να δώσει ιδιαίτερη αξία στον χρόνο που απομένει.

Ο χρόνος θα είναι ασφαλώς λιγότερος αλλά όχι και η ποιότητα ζωής ακόμα και αν δεν μπορέσει να χαρεί όλα εκείνα που χαίρονται οι υγιείς.

Είναι σημαντικό να αναπνέεις, να σκέπτεσαι και να αναπολείς ή να προγραμματίζεις ακόμα και αν ο χρόνος που απομένει είναι ελάχιστος.

Σε αντίθετη περίπτωση ζεις προσκολλημένος στις υποσχέσεις που σου επιβάλουν οι σκοπιμότητες κάθε λογής και θεώρησης και γίνεσαι έρμαιο των πονηρών με τη ζωή να μεταβάλλεται σε πορεία φρούδων ελπίδων.

Έτσι και οι στρογγυλοποιήσεις της ιστορίας ενέχουν σκοπιμότητες. Ο ιστορικός που στρογγυλεύει γράφει τη δική του ιστορία ερμηνεύοντας τα ίδια γεγονότα υπό άλλο φως...

Μοιάζει πρακτικά με εκείνους τους σύγχρονους Μυθιστοριογράφους που όσο και αν παρουσιάζουν τα ιστορικά γεγονότα με γλαφυρό τρόπο γνωρίζουμε ότι δεν παρουσιάζουν ακριβώς ιστορία αλλά την άποψή τους αφού ερεύνησαν τις όποιες στεγνές μαρτυρίες για τα γεγονότα ή τις υπάρχουσες ιστορικές αναφορές.

Το στρογγύλεμα της ιστορίας, όταν έχει τον τίτλο Μυθιστορία δεν είναι βλαπτικό. Πρόκειται ουσιαστικά για έργο τέχνης που ακόμα και αν στερείται την αυτοδυναμία της πρωτότυπης ιστορικής αναφοράς έχει περισσότερη αξία από το αντίγραφο ενός πίνακα ζωγραφικής που δεν επιτρέπει κανένα περιθώριο δημιουργικότητας μεταξύ του αρχικού και του αντιγράφου.

Το στρογγύλεμα της ιστορίας κάνει την ιστορία που δεν αγαπήσαμε στο σχολείο και που ακόμα θεωρούμε βαρετή, παρά τις εξαιρετικές εκδόσεις που κυκλοφορούν στις μέρες μας, προσιτή διότι την κάνει ενδιαφέρουσα.

Το στρογγύλεμα της ιστορίας όμως παραμένει επικίνδυνο όταν αφορά την ιστορία ενός λαού από την οποία αυτός αντλεί διδάγματα και διαμορφώνει χαρακτήρα.

Αναμφίβολα η τάση της εποχής μας είναι να εξομαλύνουμε τις δυσκολίες, και όπως στρογγυλεύουμε την αλήθεια αποφεύγοντας να πούμε στον ασθενή την ουσία της πάθησής του, αφαιρώντας του ταυτόχρονα το στοιχείο της επίγνωσης, έτσι και με το στρογγύλεμα της ιστορίας χάνουμε την γνὠση στα πραγματικά γεγονότα που συνέβησαν στους προγόνους μας αφού η απλή αναφορά σε ένα συνωστισμό δεν αποκαλύπτει τα αίτια και κυρίως την τραγικότητα των περιστάσεων.

Θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι η επικινδυνότητα του να αγνοούμε εντελώς ένα ιστορικό γεγονός είναι μικρότερη από το να το μαθαίνουμε αλλοιωμένο από σκοπιμότητες.

Η σύγχρονη ιστορία μας έκανε περήφανους διότι σε πλείστες όσες περιπτώσεις παλέψαμε για τον χώρο που σήμερα ζούμε ως Έλληνες και είτε τον μεγαλώσαμε είτε τον κρατήσαμε.

Κάναμε και λάθη, δείξαμε την Ελληνική παραδοσιακή ανοργανωσιά μας ανάκατα με έναν ανεξήγητο ωχαδελφισμό διακοπτόμενο από εξάρσεις εθνικιστικής υστερίας. Δείξαμε όμως και στιγμές αφάνταστης ηρωϊκότητας που δεν μπορούμε να αποκρύπτουμε με γενικότητες και αοριστίες πίσω από φράσεις «κλισέ».

Δεν μπορούμε π.χ. να εξαντλούμε τις αναφορές μας στις πράξεις ηρωισμού του Ελληνοϊταλικού πολέμου επαναλαμβάνοντας σε κάθε ευκαιρία την φράση του Ουϊστων Τσόρτσιλ ότι «οι ήρωες πολέμησαν σαν Έλληνες χάριν στην αντίστασή τους στον Ιταλό εισβολέα»

Μια τέτοια έκφραση αναμφίβολα μας αρέσει και μας ανεβάζει αξιακά και συγκριτικά με άλλους λαούς που πολέμησαν επίσης για την ελευθερία τους αλλά δεν μας λέει κάτι περισσότερο ούτε μιλά στην καρδιά μας όπως τα λόγια και οι περιγραφές των ηρώων που συνετέλεσαν στην νικηφόρα έκβαση των μαχών με απαράμιλλο θάρρος που η ιστορία δεν μπορεί να αποκρύπτει γενικεύοντας ή να το αφήνει αποκλειστικά στους ιστορικούς μελετητές.

Μόλις εορτάσαμε την επέτειο της ιστορικής απάντησης του Ιωάννη Μεταξά που με το μονολεκτικό ΟΧΙ συμπύκνωσε την αντίθεση ενός λαού αλλά και ενός Έλληνα ηγέτη στην χρήση του εδάφους του για τις όποιες κυριαρχικές σκοπιμότητες της Ιταλίας.

Η Ιταλία ηττήθηκε στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο που ακολούθησε διότι ο ίδιος ο αρχηγός (Ντούτσε) της, ο Μουσολίνι, έμαθε την αλήθεια από τους στρατηγούς του στρογγυλεμένη...

Δεν του είπαν ακριβώς πως πολεμούν οι Έλληνες όταν μάχονται για την πατρίδα ούτε τον υποψίασαν για το ότι θα πολεμούσαν μέχρις ενός επαναλαμβάνοντας τον άθλο των Θερμοπυλών.

Δεν του είπαν ότι για να πάρει το ύψωμα 731 θα έπρεπε πρώτα να αλώσει το ηθικό των ανδρών που δεν πολεμοὐσαν εκεί ως άνθρωποι αλλά ως «θηρία».

«Οι Έλληνες συχνά γελούσαν δυνατά και φώναζαν. Είχαν υπερβεί τον άνθρωπο. Δεν ήταν άνθρωποι πλέον, το πιστεύω αυτό, ήταν θηρία» είπε αργότερα και μετά την καταστροφή των Ιταλικών μεραρχιών που αγωνίζονταν θαρραλέα να καταλάβουν το ύψωμα, ένα Ιταλός Ανθυπολοχαγός.

Το ύψωμα 731 είναι ένα άγνωστο ύψωμα για την ελληνική σχολική ιστορία ενώ εκείνο που περνά στα σχολικά εγχειρίδια και στους ατελεύτητους πανηγυρικούς της επετείου του ΟΧΙ, από την εποχή των δικών μου σχολικών χρόνων, είναι οι γενικόλογες αναφορές στην γενναιότητα των Ελλήνων στα Βορειοηπειρωτικά τοπωνύμια της Κλεισούρας και της Κορυτσάς.

Οι τόποι είναι σημαντικοί αλλά οι μάχες δεν έγιναν γενικά από κάποιους ηρωικούς φαντάρους κάποιου ηρωικού στρατού.

Οι μάχες έγιναν από Έλληνες που θα έπρεπε πρώτα αυτοί να είναι γνωστοί και τα ονόματά τους να αναφέρονται ως φόρος τιμής στην απαράμιλλη αυτοθυσία τους σε κάθε σε επέτειο θύμησης των γεγονότων.

Τιμούμε τους ηρωικούς αγωνιστές των μαχών, τιμούμε τους ήρωες και δεν τιμούμε τα τοπωνύμια που σήμερα είναι Αλβανικά.

Ποιος γνωρίζει σήμερα π.χ. για τον Ταξίαρχο Κασλά (τότε διοικητή του ΙΙ/5 Τάγματος στο Ύψωμα 731) ή το ημερολόγιό του όπου εξιστορούνται οι τραγικές και συνάμα αφάνταστα ηρωικές στιγμές των μαχών της ουσιαστικής για την έκβαση του Ελληνοϊταλικού πολέμου εαρινής επίθεσης;

Ποιος έχει ακούσει για τις πράξεις των ηρώων του 731 αν δεν έχει διαβάσει το Άγγελο Τερζάκη που εξιστορεί τις πράξεις αφάνταστου ηρωισμού των πατεράδων και των παππούδων μας;

Πόσοι γνωρίζουν ότι εκεί έπεσαν εκατοντάδες Έλληνες στρατιώτες από το 5ο Σύνταγμα Τρικάλων;

Οι γενναίοι του 5ου Συντάγματος δεν υπεραμύνθηκαν ενός υψώματος που έχασε πέντε μέτρα ύψους από τους τρομακτικούς βομβαρδισμούς της ιταλικής αεροπορίας επειδή η εντολή από το στρατηγείο έλεγε: “Επί των θέσεων σας θα αμυνθείτε μέχρις εσχάτων, η Πατρίς, η ανωτάτη διοίκησις απαιτεί να κρατήσετε ψηλά την τιμή των όπλων”.

Το υπερασπίστηκαν επειδή δεν άντεχαν την ήττα από τις πολιτικά αφιονισμένες ορδές των Ιταλικών συνταγμάτων που όσο και αν πολεμούσαν ηρωικά και σκοτωνόταν δεν είχαν λόγο για την πράξη τους.

Οι Ιταλοί μαχόντουσαν διότι αυτές ήταν οι εντολές του ηγέτη τους που παρακολουθούσε τη μάχη και δεν ήθελαν να ντροπιαστούν ως δηλοί στα μάτια του.

Οι Έλληνες πολεμούσαν για το ιερότερο αγαθό όλων, την ελευθερία τους και έτσι ο καθένας ήταν και στρατιώτης και στρατηγός, και φαντάρος και ήρωας και άνθρωπος και θηρίο.

Για τους αγώνες στο ύψωμα 731 δεν θυμάμαι να μας είπαν κάτι όσο ήμουνα στο σχολείο και πρέπει να πω ότι ήμουν επιμελής και αγαπούσα το μάθημα της ιστορίας.

Δεν ήταν τυχαίο το ότι δεν έμαθα και δεν γνωρίζω τις όποιες σκοπιμότητες αυτού του στρογγυλέματος της ιστορίας.

Σήμερα ευτυχώς ο Παναγιώτης και η Χριστίνα Μαυροκέφαλου (φιλόλογοι) έχουν επιμεληθεί υλικού που εξιστορεί τα γεγονότα των μαχών στο ύψωμα 731 συλλέγοντας και αξιολογώντας αναρίθμητα κείμενα με αναφορές και ημερολόγια στρατιωτικών και από τις δύο πλευρές.

Το υλικό της Ιστορίας Στράτου υπήρξε εξαιρετικά πολύτιμο σε αυτή την προσπάθεια καθώς και το αρχείο του Συνταγματάρχη Κασλά που φυλάσσεται στα Τρίκαλα.

Στα σχολεία μας όμως και στους πανηγυρικούς επιμένουμε να μιλάμε ακόμα για την Κορυτσά και την Κλεισούρα καταγράφοντας τα τοπωνύμια και ξεχνώντας τους ήρωες.

Πως θα μπορούσε άλλωστε να είναι διαφορετικά όταν χρειάστηκε να μεριμνήσει η εκπομπή του κίτρινου τύπου του Τριανταφυλλόπουλου για να γίνει γνωστό ότι τα κόκαλα των νεκρών του υψώματος 731 είναι ακόμα διάσπαρτα και χωρίς τάφους λόγω σκοπιμοτήτων του κλειστοφοβικού μέχρι το 1991 καθεστώτος της Αλβανίας που σήμερα συζητά μια ευπρεπή αν και σε μικρή κλίμακα αντιμετώπιση των λειψάνων των νεκρών.

Όταν όμως ξεχνάμε να προβάλουμε τους νεκρούς μας ήρωες διότι υπάρχουν σκοπιμότητες, όταν στρογγυλεύουμε την ιστορία μας για να τα έχουμε καλά με όλους ένα είναι βέβαιο, ότι δεν τα έχουμε καλά με τον εαυτό μας και η πληγή μέσα μας θα καίει και θα μας βλάπτει, θα μας βλάπτει πολύ...