Το Δημόσιο Χρέος και η Ευρωπαϊκή Ένωση.

(Το κείμενο αυτό δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΚΗΦΙΣΙΑ στις 29 Μαϊου 2009)

“Μέσω της πώλησης ποιών ακριβώς εμπορευμάτων θα ακολουθούσαν αυτές οι πληρωμές κατά τη γνώμη τους (ή θα μπορέσουμε να μειώσουμε το χρέος και τα ελλείμματα της χώρας1) καθώς επίσης σε ποιες ακριβώς Αγορές θα μπορούσαν να πουληθούν αυτά τα εμπορεύματα;”
J. M. Keynes,

(Κατά τη διάρκεια της διεθνούς συνόδου των Βερσαλλιών, το 1919)

Είναι σπάνιες οι περιπτώσεις που διαβάζει κανείς απλές αλλά καθόλου απλοϊκές αναλύσεις οικονομολόγων που δεν αποσκοπούν στο να δημιουργούν εντυπώσεις αλλά θέτουν “τον τύπον επί των ήλων” προβληματίζοντας τον αναγνώστη με την επιπολαιότητα σοβαρών κειμένων που παρά τον όγκο του χαρτιού που γράφτηκαν, ελάχιστη αξία έχουν ως εργαλεία διαμόρφωσης πολιτικής για την έξοδο απο την σημερινή κρίση.

Μία τέτοια ανάλυση είναι του οικονομολόγου Βασίλη Βιλιάρδου2, στην οποία βασίστηκε το ακόλουθο άρθρο.

Αναφέρει λοιπόν ο κ. Βιλιάρδος ότι στη λογική αυτής της βαθυστόχαστης επιπολαιότητας γράφτηκε πρόσφατα στην έκθεση της «Τράπεζας της Ελλάδος» ότι μπορούμε να μηδενίσουμε το δημοσιονομικό έλλειμμα της χώρας έως το 2012, μέσω του περιορισμού της «τεράστιας φοροδιαφυγής» και της ουσιαστικής περιστολής της σπατάλης του δημοσίου. Οτι μπορούμε επίσης να στοχεύσουμε στη μείωση της αναλογίας του χρέους προς το ΑΕΠ στο 60%, μέσα σε εύλογο χρονικό διάστημα (10 έτη), με την επίτευξη σημαντικών πρωτογενών πλεονασμάτων, της τάξης του 4,5 - 5% του ΑΕΠ.

Γράφτηκε επίσης στην ίδια έκθεση, χωρίς να έχει υπάρξει αντίστοιχο παράδειγμα ποτέ και πουθενά σε άλλη χώρα, ότι θα μπορούσαμε να τα καταφέρουμε, με «Εκτεταμένες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις ενισχύοντας παράλληλα την παραγωγική βάση με επενδύσεις, αυξάνοντας το ποσοστό απασχόλησης και ποιοτικής αναβάθμισης του ανθρώπινου δυναμικού και ενδυναμώνοντας τις ανταγωνιστικές μας δυνατότητες σε όλες τις αγορές».

Ξεκινώντας από το δεύτερο, τη μείωση δηλαδή του χρέους προς το ΑΕΠ μέσα σε μία 10ετία, διαπιστώνουμε ότι το εφικτό κεφαλαιακό πλεόνασμα κατά την Τράπεζα της Ελλάδος, είναι 86 δις € (8,6 δις € για δέκα έτη), όταν τα τελευταία 30 χρόνια το χρέος μας αυξανόταν σταθερά κατά 7 δις € ανά έτος. Απλή αριθμητική μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι θα πρέπει να επιδιώξουμε ετήσια καλυτέρευση ίση με 15,6 δις €!

Περνώντας στην προτεινόμενη απο την Τράπεζα της Ελλάδος “λύση”, θα πρέπει να αυξήσουμε τις επενδύσεις ενω τα ετήσια φορολογικά μας έσοδα των 55 δις € δεν φτάνουν ούτε για τις πρωτογενείς δαπάνες των 49 δις € (μισθοί και συντάξεις) συν τους τόκους των 11,3 δις € συν τις αποπληρωμές δανείων ύψους 26 δις €. Απαιτούνται δηλαδή ετησίως 86 δις € έναντι των 55 δις € που αποφέρουν τα φορολογικά έσοδα... Πως λοιπόν να περιμένουμε σοβαρές επενδύσεις απο τον δημόσιο τομέα;

Θεωρητικά βέβαια, θα μπορούσαμε να αυξήσουμε τα φορολογικά μας έσοδα για να μηδενίσουμε τουλάχιστον τα 6,3 δις € του ετήσιου ελλείμματος του προϋπολογισμού.

Όμως, τα φορολογικά μας έσοδα είναι γύρω στο 22% του ΑΕΠ, σύμφωνα με τον προϋπολογισμό του 2008, όταν τα αντίστοιχα της Γερμανίας το 2006 ήταν επίσης 22% και της Ιαπωνίας 18%. Άρα σήμερα, δεν υστερούν καθόλου άλλων και μάλιστα βιομηχανικών χωρών όταν το 2006 ήταν μόλις στο 17% του ΑΕΠ..

Επομένως, πόσο θα μπορούσαμε να αυξήσουμε τα φορολογικά μας έσοδα όταν γνωρίζουμε ότι το 1997 η Ιαπωνία αύξησε τους φόρους για να μειώσει το έλλειμμά της και οδηγήθηκε αμέσως σε ύφεση; Εμείς γιατί να τα καταφέρουμε καλύτερα απο την Ιαπωνία;

Περαιτέρω, η χώρα μας έχει χρόνιο και διαρκώς αυξανόμενο έλλειμμα στις τρέχουσες συναλλαγές, αγοράζει δηλαδή περισσότερα από όσα πουλάει οπότε, θα χρειαστεί ένα αντίστοιχο πλεόνασμα για να εξουδετερώσει το έλλειμμα αυτό που απο 32.477.334 δις € (15,21% του ΑΕΠ) το 2006 ανήλθε στα 41.038.983 δις € (16,72% του ΑΕΠ) το 2008.

Για να καταλάβει κανείς τη σοβαρότητα του ελλείμματος των 41 δις €, αρκεί να συγκρίνει το 16,72% επι του ΑΕΠ στην σημερινή Ελλάδα με το 8% επί του ΑΕΠ του Μεξικού το 1993, ένα χρόνο πριν και την παρά λίγο χρεοκοπία της χώρας αυτής που διασώθηκε χάρη σε δάνειο 50 δις $ από τις Η.Π.Α. Να σημειωθεί οτι η βασικότερη αιτία του Μεξικανικού προβλήματος ήταν ο υψηλός πληθωρισμός με νόμισμα συνδεδεμένο στο δολάριο οπότε, οι εξαγωγές του Μεξικού έχαναν την ανταγωνιστικότητά τους και μειώνονταν συνεχώς έναντι των εισαγωγών.

Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και στην σημερινή Ελλάδα, με τον πληθωρισμό να είναι επι χρόνια αρκετά υψηλότερος από το μέσο Ευρωπαϊκό ενώ το νόμισμα να είναι το ίδιο το ισχυρό Ευρώ.

Τι θα γίνει λοιπόν εάν σταματήσει η χώρα μας να προσελκύει ξένους επενδυτές, λόγω π.χ. αυξημένου ρίσκου και βρεθεί με εξαντλημένα τα δημόσια περιουσιακά στοιχεία που θα μπορούσαν να εκποιηθούν ως λύση ανάγκης;

Θα μπορούσε μήπως η Ελλάδα να διατηρεί τα επιτόκια υψηλά (ήδη προσέφερε 6.14%) προσελκύοντας επενδυτές από το εσωτερικό ώστε να συγκεντρώνει τα απαιτούμενα κεφάλαια για την εξόφληση των υποχρεώσεων της στο εξωτερικό και την αύξηση των επενδύσεων;

Αυτή η τακτική θα προσέφερε ίσως κάποια λύση, εάν ο ιδιωτικός τομέας (καταναλωτές & επιχειρήσεις) και ο χρηματοπιστωτικός ήταν υγιείς. Είναι όμως;

Τα δάνεια των Ελληνικών τραπεζών προς την Α. Ευρώπη υπολογίζεται ότι πλησιάζουν τα 70 δις €, δηλαδή το 25 - 30% του ΑΕΠ της χώρας. Συγκριτικά τα αντίστοιχα δάνεια των τραπεζών της Αυστρίας ανέρχονται στο 100% του ΑΕΠ, γεγονός που πιθανά εφησυχάζει τους ιθύνοντες εδώ. Με δεδομένες όμως τις αδυναμίες του Ελληνικού κράτους και την ανάγκη του για συστηματικό εσωτερικό δανεισμό μήπως η κατάσταση του τραπεζικού τομέα είναι ποιο επικίνδυνη απο ότι φαίνεται;

Απομένει η δυνατότητα «σύλληψης της τεράστιας φοροδιαφυγής», για την αύξηση των δημοσίων εσόδων και την επίλυση των προβλημάτων της Οικονομίας μας.

Είναι όμως πράγματι τεράστια η φοροδιαφυγή στην Ελλάδα, συγκριτικά με άλλες χώρες, όταν:

Μία μέση Ελληνική οικογένεια π.χ. πληρώνει για φροντιστήρια περί τα 3.000 € το έτος ανά μαθητή, όταν η αντίστοιχη Γερμανική δεν πληρώνει τίποτα. Δεν είναι αυτός φόρος; Θεωρείται μήπως μηδαμινός και πρέπει να αυξηθεί; Εάν δεν υπήρχαν τα φροντιστήρια, δεν θα έμεναν όλοι οι απασχολούμενοι εκεί άνεργοι, αναγκάζοντας το Δημόσιο να τους πληρώνει; Δεν ενισχύουν επομένως οι Έλληνες πολίτες απ’ ευθείας το Δημόσιο;

Όσον αφορά τις σχετικά μεγάλες και εισηγμένες στο χρηματιστήριο Ελληνικές επιχειρήσεις, αυτές δύσκολα φοροδιαφεύγουν ενώ με τη φοροδιαφυγή των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και των ελεύθερων επαγγελματιών εξασφαλίζεται η επιβίωσή χιλιάδων εργαζομένων που διαφορετικά θα έφερναν την ανεργία της χώρας στο 14-20%, όπως συμβαίνει στην Ισπανία.

Εάν τώρα επικεντρώσουμε την προσοχή μας στην περιστολή των δαπανών του δημοσίου, είναι πράγματι σε θέση να καλύψει αυτή τους στόχους μείωσης των ελλειμμάτων και των χρεών, όταν υπάρχουν τόσα πολλά κοινωνικά προβλήματα;

Οτιδήποτε και αν καταφέρουμε στον τομέα αυτό, θα παραμείνουμε μακράν απο το να συμβάλλουμε ουσιαστικά στην επίλυση του προβλήματος του ασφαλιστικού που προέρχεται, όπως και σε πολλές άλλες χώρες, από τη διαφοροποίηση της αναλογίας των εργαζομένων, σε σχέση με αυτούς που συνταξιοδοτούνται (γήρανση του πληθυσμού, κυρίως λόγω της αύξησης του προσδοκώμενου χρόνου ζωής, σε συνδυασμό με την υπογεννητικότητα).

Αλλα ούτε στην επίλυση του προβλήματος της ανεργίας των νέων θα έχουμε θεαματικά αποτελέσματα αφού ολόκληρη η Ευρώπη υποφέρει από την «ευρωσκλήρωση», τη μόνιμη δηλαδή παρουσία υψηλών ποσοστών ανεργίας, ιδίως των νέων, ακόμη και στη διάρκεια οικονομικών ανακάμψεων.

Συμπερασματικά, αν και είναι πραγματικά όμορφη η σκέψη να μειώσουμε το χρέος και να μηδενίσουμε τα ελλείμματά μας, πόσος ρεαλισμός υπάρχει σε αυτές τις εξαγγελίες της κυβέρνησης και στις όψιμες υποσχέσεις της αξιωματικής αντιπολίτευσης, εν όψει της πάγιας ψηφοθηρικής τακτικής των πολιτικών μας;

1. Στην παρένθεση, αν και παραφράζονται τα λόγια του Keynes, διατηρείται η ουσία της παρατήρησής του για τις Γερμανικές επανορθώσεις, διότι όπως εκεί δεν έγινε ποτέ αναφορά στις πραγματικές δυνατότητες αποπληρωμής των Γερμανών, έτσι και στα ευχολόγια της ΚΤΕ δεν γίνεται λόγος για την εφικτότητα των προτεινομένων.
2. Ο Βασίλης Βιλιάρδος είναι οικονομολόγος και επιχειρηματίας που δραστηριοποιήθηκε για σχεδόν 20 χρόνια στην Γερμανία. Έγραψε πρόσφατα το πολύκροτο βιβλίο με τίτλο “Υπέρβαση εξουσίας” όπου αναφέρεται με συγκλονιστικές λεπτομέρειες η υπέρβαση εξουσίας της γραφειοκρατίας για την απαρέγκλιτη τάχα εφαρμογή της φορολογικής νομοθεσίας.