Σκέψεις και διλήμματα για το Ρυθμιστικό

(Το ακόλουθο κείμενο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΚΗΦΙΣΙΑ την 1η Μαϊου 2009)

Το θέμα του Ρυθμιστικού Σχεδίου της πρωτεύουσας, που ξεκίνησε με τις αρχικές προτάσεις του ΥΠΕΧΩΔΕ και την πρόσκληση όλων των δήμων που συγκαταλέγονται στην ευρύτερη αστική περιφέρεια του λεκανοπεδίου αλλα και στις ζώνες της Ανατολικής Αττικής, να καταθέσουν τις δικές τους προτάσεις, για να κατατεθούν συνολικά στη Βουλή στα τέλη Οκτωβρίου του 2009, άναψε φωτιές στις δημοτικές επιπροπἐς που ασχολούνται με θέματα πολεοδόμησης, χρήσεων γης και αστικής ανάπτυξης.

Η προσπάθεια σύνταξης αλλαγών ή νέων προτάσεων για το Γενικό Πολεοδομικό, έχει ήδη ξεκινήσει στην Κηφισιά όπως και σε άλλους δήμους και ορισμένα απο τα σχέδιά συμπεριλαμβάνονται πλέον στο γενικό Ρυθμιστικό του ΥΠΕΧΩΔΕ.

Οι προτεινόμενες μετατροπές και αναβαθμίσεις γίνονται είτε στα πλαίσια προβλεπόμενων αναγκών είτε λόγω πιέσεων για οικιστική και εμπορική μεγέθυνση.

Τα Ρυθμιστικά σχέδια των πόλεων είναι συνήθως υπερσύνολα των Πολεοδομικών σχεδίων διοτι περιλαμβάνουν πέρα απο τις οικιστικές δομές, τους συντελεστές δόμησης και τις κυκλοφοριακές απαιτήσεις, προτάσεις που συντελούν στον εξορθολογισμένο προγραμματισμό ανάπτυξης μιας ολόκληρης περιοχής.

Ενα Ρυθμιστικό σχέδιο πρέπει να έχει στόχους για το ποια θα είναι η πληθυσμιακή ανάπτυξη μιάς περιοχής μετά απο μια περίοδο τουλάχιστον 15 ετών και κατ’ επέκταση ποιές οι απαιτήσεις αυτής της ανάπτυξης.

Πόσα π.χ. σχολεία θα πρέπει να υπάρχουν στην περιοχή, ποιές νέες εμπορικές χρήσεις είναι συμβατές ή αναγκαίες και ποιά θα είναι η προσβασιμότητα για την εξυπηρέτηση των συναλλασσομένων.

Στην Κηφισιά, στο τόπο μας δηλαδή, οι εργασίες ξεκίνησαν για εκείνα τα έργα που είχαν προαποφασιστεί απο καιρό, όπως οι κεντρικές πεζοδρομήσεις, ενώ άλλα ευρίσκονται ακόμα υπό διαμόρφωση ή απλά παραμένουν σκόρπια στη σκέψη των ενδιαφερομένων.

Απο τα πρόωρα δείγματα των έργων γίνονται προφανή μερικά απλά πράγματα που με προβλημάτισαν όπως και πολλούς άλλους Κηφισιώτες

Ενώ π.χ. οι πολύ καλύτερες απο το παρελθόν πεζοδρομήσεις σε κάνουν να αισθάνεσαι κάτοικος κεντρικής Ευρώπης, τα προβλήματα που αναφύονται δεν μπορούν να αγνοηθούν.

Η πρώτη απορία που διατυπώνεται είναι:

Μα καλά, που θα παρκάρουν τώρα τα αυτοκίνητα των επισκεπτών των εμπορικών καταστημάτων... Οι ζώνες ελεγχόμενης στάθμευσης που δημιουργούνται είναι περιορισμένες και παρά την αύξηση λόγω της αναγκαστικής εναλλαγής, δεν θα επαρκούν πλέον.

Η επίσημη απάντηση δίνεται με την κατασκευή του μεγάλου υπόγειου χώρου στάθμευσης, 625 θέσεων, δίπλα απο την Εθνική Τράπεζα στην Πλατεία της πόλης μας.

Μα ναι, απαντούν οι δύσπιστοι δημότες, αλλα αυτό θα ολοκληρωθεί τουλάχιστον μετά απο μια τριετία... Μέχρι τότε τι θα γίνει;

Καμία απάντηση... Ναι αγαπητοί συνδημότες, καμία απάντηση δεν προσφέρεται σε αυτο το ερώτημα.

Αν και είμαι φανατικός εχθρός του αυτοκινήτου, χρησιμοποιώντας σε μεγάλο ποσοστό, για τις αστικές μου μετακινήσεις μου, τα δημόσια μέσα μεταφοράς, αντιλαμβάνομαι ότι με τις σημερινές συνθήκες τα πράγματα θα γίνουν αδιέξοδα για τους πολλούς.

Το κόστος των ιδιωτικών χώρων στάθμευσης είναι υπερυψηλό και εκτός κάθε λογικής αν αναλογιστούμε τον πρωτογονισμό των παρεχόμενων υπηρεσιών και το μέσο εισόδημα του Ελληνα συγκριτικά με εκείνο των βορειοευρωπαίων.

Το αδιέξοδο επομένως είναι προφανές...

Βέβαια, παραμέλησα ισως το οτι στην Κηφισιά ψωνίζουν οι πλούσιοι, οι κάτοικοι των βορείων και υπερβορείων προαστίων, οι έχοντες και κατέχοντες δηλαδή, που θεωρούν “ψιλά” το κόστος της στάθμευσης στις περιορισμένες ιδιωτικές θέσεις.

Αλλα αν είναι έτσι, τι θα γίνει με μας, τους υπόλοιπους, διότι όσο και αν μελετώ την εξ όψεως τουλάχιστον ευμάρεια των συνδημοτών μου δεν βλέπω τα πλούτη να τρέχουν.

Το αδιέξοδο επομένως διαμορφώνει ένα βασικό δίλημμα.

Τι εμπορικό κέντρο θέλουμε και τι πόλη διαμορφώνουμε;

Αν διαμορφώνουμε μια πόλη για τους εξαιρετικά ευκατάστατους να μας το πουν όσο είναι νωρίς οι αρμόδιοι, για να κάνουμε το κουμάντο μας και να αποχωρήσουμε για τα αδιάθετα διαμερίσματα της δυτικής Αττικής.

Αν πάλι διαμορφώνουμε μια πόλη για τις ανάγκες των, εκτός των ορίων της, γειτόνων μας, ώστε αυτή να μεταμορφωθεί σε μείζον εμπορικό κέντρο της βόρειας Αττικής, να μας το πουν επίσης διότι και αυτο δεν θα μας αρέσει και θα μας εξαναγκάσει να εγκαταλείψουμε τα πάτρια εδάφη χάριν ενός εσωτερικού ξενιτεμού που δεν διαφέρει και τόσο απο τον εξωτερικό...

Αν διαμορφώνουμε τέλος μια πόλη με ζώνες διαφορετικότητας όπου όλοι θα έχουν τον ρόλο τους και όλοι θα “νοστιμίζουν” τις αστικές συνθήκες διαβίωσης, κατάσταση που έχει κριθεί παγκοσμίως ως η μόνη βιώσιμη, τότε άλλη θα είναι η προοπτική μας και άλλοι οι αγώνες μας διότι θα πολεμάμε έχοντας κατοχυρώσει τη γη μας και οτι αυτή σημαίνει για μας...

Άρα πολλά τα ερωτήματα και ακόμα περισσότερες οι δυνητικές απαντήσεις που θα πρέπει να λάβει υπόψη ένα Ρυθμιστικό.

Το Ρυθμιστικό επομένως δεν εξαντλείται με το εάν θα αλλάξουν οι συντελεστές δόμησης ή αν θα επεκταθεί το σχέδιο πόλης στις αδιαμόρφωτες γωνιές της αλλά περιλαμβάνει και το τι θα ισχύσει στις περιοχές που ήδη ζούμε, πως θα φτάνουμε μελλοντικά σε αυτές και ποια θα είναι η σύσταση του πληθυσμού. Θα μας ικανοποιεί π.χ. ο παρωχημένος τεχνολογικά ηλεκτρικός σιδηρόδρομος ή θέλουμε το Μετρό στην πόλη μας διότι για τα λεωφορεία ως εξελιγμένο μέσο μεταφοράς ούτε λόγος να γίνεται.

Το Ρυθμιστικό πρέπει ακόμα να προέλθει απο το όραμα που θα διαμορφώσουμε για την μελλοντική πόλη μας και όχι από αποσπασματικές ή και ανούσιες προτάσεις για το εάν θα γίνει εδώ ή παραπέρα ένας ακόμα υπόγειος χώρος στάθμευσης.

Παραβρέθηκα σε συζήσεις για τις ανάγκες περιοχών της πόλης μας και είδα τους συνδημότες μου να μάχονται χωρισμένοι υπερ της μιας ή της άλλης μικροδιευθέτησης.

Άκουσα να ισχυρίζονται οτι η κατασκευή του τάδε υπόγειου χώρου στάθμευσης θα υποβαθμίσει την περιοχή τους ενώ στην πραγματικότητα θα συμβεί το αντίθετο με την απελευθέρωση των δρόμων απο τα αυτοκίνητα.

Πρόκειται ομολογουμένως για παγκόσμια πρωτοτυπία όπως και εκείνη της άρνησης κατασκευής των επεκτάσεων της Αττικής Οδού διότι θα στοιβάζεται λέει κόσμος στην παραλιακή!

Αυτή η ανορθολογική θεώρηση των προβλημάτων ανάπτυξης μιας αστικής περιοχής εκτός του οτι αποτελεί πλέον τον κανόνα παρά την εξαίρεση στη χώρα μας, ενισχύεται και απο την πολιτεία που βάζει το κάρο μπροστά απο το άλογο, προκαλώντας τους κατοίκους να εξεγερθούν αφού δεν έχουν κατανοήσει σε τι θα χρησιμεύσει (για το παράδειγμα) ο προτεινόμενος χώρος στάθμευσης.

Δεν βλέπουν μια ολοκληρωμένη πρόταση, δεν βλέπουν στόχους παρά μια τσιμεντένια οπή απο την οποία θα πηγαινοέρχονται βρώμικοι βενζινοκινητήρες με μανιώδεις χειριστές... και ακούγεται ισως λογικό να μη τους θέλουν.

Αν όμως οι παρουσιάσεις του Ρυθμιστικού και του Πολεοδομικού ξεκινούσαν με την διαπίστωση των σημερινών αναγκών και τις αιτιολογημένες προβλέψεις των μελλοντικών αναγκών του πληθυσμού, τότε τα πράγματα θα ήταν διαφορετικά και δεν θα είχαμε το φαινόμενο LULU (Locally Unwanted Land Uses) επαναλαμβανόμενο σε κάθε γειτονιά και για κάθε παρέμβαση.

Μόνο εἀν οι όποιες ρυθμίσεις παρουσιασθούν στα πλαίσια ενός γενικότερου αναπτυξιακού σκεπτικού της πόλης μας και ως μέρους των αναγκών που προβάλλει το Γενικότερο Ρυθμιστικό της Πρωτεύουσας, θα γίνουν κατανοητές οι προτάσεις και οι λόγοι που τις επιβάλλουν.

Όμως και τότε δεν θα έχει ολοκληρωθεί η απαιτούμενη προεργασία.

Οι προτάσεις θα πρέπει να διαμορφωθούν με ένα σκεπτικό που δεν θα είναι ούτε υπεραπλουστευτικό ούτε θα στηρίζεται στη θεωρία των πιθανοτήτων για την επίλυση σύνθετων μεν αλλά τυχαίων επιμέρους συμβάντων.

Τα προβλήματα μιας πόλης είναι όπως οι λειτουργίες ενός οργανισμού, δεν απαντώνται ως μέσοι ὀροι.

Οταν πειράξεις μια μεταβλητή δημιουργείς ανισορροπία σε πολλές άλλες καταστάσεις που λειτουργούσαν μέχρι πρότινος άριστα.

Οταν αυξάνεται το σάκχαρο στο αίμα μας δεν είναι μόνο οι ζαλάδες απο τις ξαφνικές υπογλυκαιμίες το πρόβλημα αλλά και η καταστροφή των οργάνων που καταλἠγει σε μη αναστρέψιμη φθορά του σώματος μας.

Σε μια πόλη, η κατασκευή μιας λεωφόρου γρήγορης κυκλοφορίας θα καλύψει μεν τις ανάγκες των διερχομένων αλλά θα διαχωρίσει τους κατοίκους της στους μεν και στους δε του αυτοκινητοδρόμου.

Η διαμόρφωση περισσότερων θέσεων στάθμευσης, θα οδηγήσει αναγκαστικά σε απαίτηση για μεγαλύτερους ή ταχύτερους δρόμους, για τις ώρες που οι ιδιοκτήτες των οχημάτων θα τις εγκαταλείπουν μαζικά μετά την εργασία τους.

Συμπερασματικά, σε μια ανθρώπινη κοινωνία τα προβλήματα της πόλης και η ρύθμισή τους αντιμετωπίζονται ως προβλήματα οργανωμένης και οχι τυχαίας πολυπλοκότητας μέσω της θεωρίας των πιθανοτήτων ή απλοϊκά με συσχετίσεις δυο μεταβλητών θυμίζοντας τις μελέτες των οικονομικών παραγόντων όπου απομονώνεται η συμπεριφορά της κάθε μιάς έναντι των αλλαγών μιας άλλης μεταβλητής, σύμφωνα με το γνωστό Ceteris Paribus.

Σε μια ανθρώπινη κοινωνία τα προβλήματα της πόλης αντιμετωπίζονται όπως τα προβλήματα ενός ανθρώπινου οργανισμού, ξέχωρα αλλά αφού έχουν προσεκτικά μελετηθεί οι συνολικές επιπτώσεις τους.