Ποιά Πόλη θέλουμε;

(Το ακόλουθο άρθρο δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Κηφισιά την 13η Μαρτίου 2009)

«Το στοίχημα της νέας Πόλης είναι να προσφέρει συνθήκες κοινωνικής συνοχής, οικονομικής ανάπτυξης, ανταγωνιστικότητας, καινοτομίας, διοικητικής αυτοδυναμίας, πολιτιστικής συνεργασίας και ποιότητας ζωής»

Ανοικτός Διάλογος για την Νέα Πόλη – ΙΣΤΑΜΕ

Αυτό ήταν το πνεύμα που κυριάρχησε εδώ και τρια χρόνια, τον Μάρτιο του 2006, σε ανοιχτή συζήτηση που διοργάνωσε το Ινστιτούτο Στρατηγικών και Αναπτυξιακών Μελετών Ανδρέας Παπανδρέου (ΙΣΤΑΜΕ).

Ο διάλογος ήταν εξαιρετικός ενώ έγινε ταυτόχρονα και διαγωνισμός δοκιμίων για το «Ποια Πόλη Θέλουμε» με τις καταθέσεις να είναι εντυπωσιακές.

Φάνηκε τότε ότι πολλοί απο εμάς τους Αττικολεκανοπεδιώτες έχουμε και άποψη και γνώση αλλά κυρίως συναίσθημα που δένει με τα παραπάνω και τους εμφυσά ζωή...

Έγραψε τότε ένας* εκ των συμμετεχόντων:

«...Ας φανταστούμε την πόλη σαν ένα πίνακα ζωγραφικής... Ποιόν θα παίρναμε στο σπίτι μας; ένα γκρίζο που θα κυριαρχούσε η μονότονη μονοχρωμία, στην περίπτωσή μας μια ομάδα ανθρώπων ή ένα ζωηρό πίνακα, γεμάτο χρωματικούς συνδυασμούς...;»

«...Την πόλη, συνέχισε, θα πρέπει να την παρουσιάσουμε ως ένα έργο τέχνης. Αυτό πρέπει να είναι το στοίχημα όσων εμπλέκονται με την πολεοδομία, την χωροταξία και τις άλλες συνιστώσες του σχεδιασμού των πόλεων...»

Το έργο τέχνης αποτελεί την καλλίτερη παρομοίωση με την πόλη, γιατί όσο καλές και αν είναι οι μπογιές στο πίνακα ζωγραφικής, σημασία έχει ο άνθρωπος και τα ερεθίσματά του. Η πόλη δεν είναι τα κτίρια αλλά οι άνθρωποι που ζουν στα κτίρια.

Η πόλη ξεκίνησε ως καταφύγιο με τους ανθρώπους να βρίσκουν ασφάλεια στα σπίτια της αλλά σήμερα έχει πολλούς περισσότερους ρόλους απο το να καλύπτει τις στεγαστικές τους ανάγκες... Είναι ο χώρος που συνδέεται στενά με την προσωπικότητά τους και αυτή συνδέεται απόλυτα με την ποιότητα ζωής τους.

Η ποιότητα ζωής είναι λοιπόν ο πυρήνας γύρω απο τον οποίο πρέπει να περιστρέφονται όλα τα χαρακτηριστικά και τα στοιχεία μιας σύγχρονης πόλης...

Αλλά η ποιότητα ζωής απαιτεί σχεδιασμό που να συμφιλιώνει την καθημερινή ζωή των κατοίκων της με τον χώρο εργασίας, την οικονομική δραστηριότητα και την προστασία του περιβάλλοντος.

Μια σύγχρονη πόλη θα πρέπει να ενθαρρύνει την καθημερινή συμμετοχή των πολιτών σε δραστηριότητες πολιτιστικής έκφρασης.

Μια σύγχρονη πόλη θα πρέπει να αναδύει μια νέα ηθική, του σεβασμού στο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον.

Σκεπτόμενος τα παραπάνω έκανα μια αναδρομή στα γεγονότα που συνέβησαν τους τελευταίους μήνες στο αττικό αστικό περιβάλλον.

Θυμήθηκα τις προφάσεις, των αδίστακτων εκφραστών των εξωκοινοβουλευτικών παριών, στο να καίνε και να καταστρέφουν σε κάθε ευκαιρία.

Θυμήθηκα την περίεργη στάση ανοχής και την ανεξάντλητη εφευρετικότητά της κυβερνώσας παράταξης να δικαιολογεί αντι να συμβάλει στην αντιμετώπιση του παραλογισμού των καταστροφών.

Διαπίστωσα έναν ιδιόμορφο ωχαδελφισμό στα βιλαέτια της αντιπολίτευσης που αντι να συντρέχουν με συμφιλιωτικό πνεύμα τις αποδεδειγμένα ανεπαρκείς κυβερνητικές προσπάθειες, έριχναν λάδι στη φωτιά και συνάμα εκστόμιζαν κατηγόριες για την συνεχιζόμενη ένταση...

Δεν έγινε κατανοητό ότι οι καταστροφείς δεν εξέφραζαν πολιτευτική αλλά κοινωνική εχθρότητα ενάντια σε κάθε οργανωμένη παράταξη, άρα ενάντια στην καθεστώσα κοινωνία που έχει πλέον χάσει την επαφή της με την λογική του πίνακα και ξαναγύρισε στην εποχή που τα σπίτια ήταν απλά καταφύγια προστασίας απο τους κινδύνους του έξω χώρου...

Κατέληξα έτσι στο οτι δεν ζούμε πλέον σε ένα χώρο που διαμορφώνει ηθική για ένα ανθρωπογενές πολιτιστικά περιβάλλον αλλά σε ένα χώρο που διαμορφώνει μια συγκρουσιακή ηθική μεταξύ ενοίκων μιας πόλης που όταν ξεπροβάλουν απο το καταφύγιό τους, τρέχουν για τις βασικές βιοτικές τους απαιτήσεις και επιστρέφουν ξανά στην ασφάλεια του.

Κατέληξα ακόμα στο οτι εκείνοι που δεν μπορούν να καλύψουν ούτε αυτές τις βιοτικές τους ανάγκες προτιμούν να ξεσπούν σε αυτά που στερούνται, σε αυτά που συμβολίζουν την καθεστώσα κοινωνία και εκφράζουν ότι παραμένει απο την ποιότητα ζωής των άλλων.

Κτυπούν συμβολικά στην καρδιά του συστήματος των άλλων και φαίνεται οτι τουλάχιστον αυτοί, κατάλαβαν πρώτοι ότι όταν θέλεις να είσαι αποτελεσματικός εστιάζεις την εχθρότητά σου στα ζωτικά σημεία μιας πόλης, σε ότι δηλαδή εξασφαλίζει την οικονομική της ανάπτυξη, σε οτι διαμορφώνει την ανθρώπινη σχέση με το χώρο όπως η αισθητική και σε οτι κάνει τα αγρίμια των καταφυγίων ανθρώπους μιας κοινωνίας βιώσιμης χάριν ενός ελάχιστου επιπέδου κοινωνικής συνοχής.

Άρα έχουμε πρόβλημα σχεδιασμού. Ο σημερινός σχεδιασμός των πόλεών μας, της πόλης των Αθηνών με τον εκτεταμένο οικιστικό ιστό που την περιβάλλει, δεν φαίνεται να πληρεί πλέον οτι θα μπορούσε να συμφιλιώσει τους κατοίκους της αφού δεν προσφέρει συνθήκες κοινωνικής συνοχής ώστε να προχωρήσουμε με επιτυχία στη βελτίωση του τρίπτυχου που συνδυάζει την εργασία με την οικονομική εξέλιξη και την προστασία του περιβάλλοντος.

Τι σημασία έχει το αν σε μια τέτοια συγκρουσιακή κοινωνία θα φυτεύουμε δένδρα όταν σε πρώτη ευκαιρία θα τα καίμε εκφράζοντας έτσι την εχθρότητά μας στην κακούργα κοινωνία που μας ξέρασε χωρίς οίκτο έξω απο αυτά που συμβαίνουν και την αφορούν.

Πως μπορεί να αναπτυχθεί πολιτισμός σε μια πόλη που ο καθείς, εκφράζοντας τη μήνη του απέναντι σε οτι δεν τον εκφράζει, πετά μπογιές και καταστρέφει μνημεία--σύμβολα του πολιτισμού μας;

Πως είναι δυνατόν να προχωρήσουμε σε μια αρχιτεκτονική αναβάθμιση της πόλης μας με χρώμα και έκφραση ενός πίνακα που κατήντησε προϊόν μιας διαταραγμένης και συνάμα ατάλαντης προσωπικότητας.

Πως ειναι δυνατόν η ομορφιά της τέχνης και των χρωμάτων να εκβαρβαρίζεται απο το πένθιμο ενός γραφίτη που υποτιμά την ευφυΐα των δημιουργών του ενώ συνεχίζουμε να σιωπάμε σχεδιάζοντας τάχα μια πολιτιστική υπέρβαση που απο όνειρο κατήντησε ανομολόγητος εφιάλτης;

Πως είναι δυνατόν να ξεπεράσουμε τον εαυτό μας, φτάνοντας σε εκείνο το σημείο έκστασης που θα μας διευκολύνει να δούμε τους χρωματικούς συνδυασμούς του πίνακά μας, της πολιτιστικά αναβαθμισμένης πόλης μας, όταν η προσοχή μας διασπάται απο εικόνες απόλυτης ένδειας και ανθρώπινης εξαθλίωσης που φέρνει η κατάρρευση κάθε ανθρώπινης αξιοπρέπειας απο την χρήση ουσιών και το θράσος των διακινητών τους;

Τότε αναρωτιέμαι το πως, σε πολυπληθείς και πυκνοκατοικημένες πόλεις όπως το Τόκιο, η φύση, φροντισμένη και επιμελημένη, διατρέχει τον αστικό ιστό, προσφέροντας στους κατοίκους της μια αίσθηση φυσικότητας και ηρεμίας τόσο απαραίτητης για την διατήρηση της κοινωνικής συνοχής.

Εκείνοι περιδιαβαίνουν μέσα απο υδάτινες διαδρομές στο κέντρο μιας πόλης πολλαπλάσιας σε μέγεθος των Αθηνών και περιχώρων και εμείς περιδιαβαίνουμε σε καταρρέοντα, εξαθλιωμένης πανίδας πάρκα και σε καμένες ράχες που επαναφυτεύουμε χάριν στην πρωτοβουλία εμπορικών ραδιοσταθμών ενω οι κρωγμές των πολιτικών για το περιβάλλον μόνο ως κακόηχες φάρσες εκλαμβάνονται...

Στις χώρες του Ευρωπαϊκού βορρά οι κάτοικοι των πόλεων επισκέπτονται το ύπαιθρο διότι συντελεί σε μια πραγματική ψυχική αγαλλίαση χάρη στην αισθητική του τοπίου και τις εναρμονισμένες σε αυτό ανθρώπινες κατασκευές ενω στην Ελλάδα προσφεύγουμε στο ΣΤΕ διότι τα θηράματα (λαγοί) δεν θα αντέξουν τις ανακλάσεις των φωτοβολταϊκών κυψελών που όμως θα μειώνουν τις καρκινογόνες εκπομπές απο τον ατμοηλεκτρικό σταθμό της Μεγαλόπολης.

Εδώ ξεκινάμε με φιέστες υπερ του περιβάλλοντος αλλά εξαντλούμε τον συντελεστή δόμησης στρέφοντας τα άχαρα οικοδομικά μας οπίσθια στους ατυχείς γειτόνους χάριν σε σωρεία τραγελαφικών κανόνων δόμησης συμπεριλαμβανομένων εκείνων του 1985.

Εχω την αίσθηση οτι μιλάμε για όμορφες πόλεις αλλά δεν ξέρουμε ούτε ποιες είναι ούτε αν τις θέλουμε πραγματικά διότι δεν ἐχουμε ακόμα ιεραρχήσει τις προτεραιότητές μας με τον άγονη πλουτοκρατική μανία να στέκεται άχαρα στην κορυφή των επιλογών μας.


* Πρόκειται για τον Καλπακίδη Δαμιανό που συμμετείχε στον διαγωνισμό δοκιμίου του ΙΣΤΑΜΕ για το «Ποια Πόλη Θέλουμε» και ενέπνευσε τον γράφοντα στα παραπάνω.