Ο πόλεμος της (χρηματοοικονομικής) φούσκας και οι ψευδαισθήσεις των λαϊκιστών.

(Το ακόλουθο κείμενο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Κηφισιά την 12η Φεβρουαρίου 2010)

Άκουγα μια από τις τελευταίες συνεντεύξεις του Μίμη Ανδρουλάκη στη ΕΡΤ για το επείγον της διευθέτησης της κρίσης που ενέκυψε στη χώρα μας όχι ως εισαγόμενη αλλά ως εγγενής και αποκαλυφθείσα σε μια περίοδο που τα “στραβά μάτια” των ξένων είδαν επιτέλους την αλήθεια. Επί του προκειμένου ο Μίμης επέμενε στο ότι σε περίοδο πολέμου δεν διαβουλεύεσαι αλλά πολεμάς.

Τα “στραβά μάτια” τα έκαναν όμως οι Ευρωπαίοι εταίροι μας με την κάλυψη διεθνών χρηματοοικονομικών οίκων που από το 2002 μύριζαν ψητό (υψηλότατες ομολογιακές αποδόσεις) και έμπαιναν για να πάρουν μεζέ ενώ συχνότατα στρογγυλοκάθονταν...

Έτσι εξηγείται ότι στα τέλη του 2009, οι ξένοι επενδυτές διακρατούσαν ελληνικά ομόλογα αξίας 216 δις ευρώ, που αντιπροσώπευαν το 72% του εξωτερικού χρέους της χώρας μας και το 90% του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος της.

Διαβάζοντας τα δημοσιεύματα των εφημερίδων μόλις μια μέρα μετά τον τελευταίο δανεισμό με επιτόκιο 6.2% αντιλαμβανόμαστε την “φοβία” τους για την “επικείμενη” πτώχευση της χώρας. Δεν πρόκειται ασφαλώς για φοβία αλλά για προσχεδιασμένη κερδοσκοπία.

Πέντε δισεκατομμύρια ευρώ ζητήσαμε την προπερασμένη Δευτέρα αλλά είκοσι πέντε μας προσέφεραν μέσα σε τρεις μόλις ώρες! Του σκοτωμού έτρεχαν οι επίδοξοι δανειστές να μας δώσουν τα δισεκατομμύριά τους.

Τούτο διότι όσο και αν το επιτόκιο του 6,2% είναι ελκυστικό στις σημερινές συνθήκες σε καμιά περίπτωση δεν είναι επιτόκιο με το οποίο δανείζει κανείς τα ωραία του δισεκατομμύρια για πέντε χρόνια σε μια χώρα που χρεοκοπεί από τον Μάρτιο ως τον Ιούνιο κατά τα δημοσιεύματα!

Γιαυτό έγινε χαμός για να μας δανείσουν. Γιαυτό οι επενδυτές όρμησαν σπρώχνοντας ο ένας τον άλλον» όπως έγραφε στην πρώτη σελίδα της η αμερικανική “Γουόλ Στριτ Τζέρναλ” ενώ οι “Φαϊνάνσιαλ Τάιμς” του Λονδίνου συμπλήρωναν “Οι επενδυτές έτρεξαν σαν κοπάδι να αγοράσουν την πρώτη φετινή έκδοση ελληνικών ομολόγων”.

Ο επικεφαλής μάλιστα του Global Fixed Income της Schroders, Nick Gartside υποστήριξε σε πρόσφατη συνέντευξή του στον Νεκτάριο Νώτη του CapitalTV, ότι, παρά το ότι κατά τις προβλέψεις του τα spread των Ελληνικών Ομολόγων θα παραμείνουν υψηλά τους επόμενους μήνες, θα ήταν διατεθειμένος ως διαχειριστής χαρτοφυλακίου να επενδύσει ακόμα και το 20% των διαθεσίμων του σε Ελληνικά Ομόλογα!!!

Σίγουρα ο Nick Gartside δεν είναι ήρωας ούτε έχει αποφασίσει να τερματίσει την καριέρα του με αφελείς συστάσεις.

Η κρίση που ενέκυψε λόγω της υπερχρέωσης του Ελληνικού κράτους διαμορφώνει ευκαιρίες και αυτές ακριβώς προσπαθούν να ενδυναμώσουν οι εκάστοτε κερδοσκόποι μεγιστοποιώντας τις αποδόσεις τους σε ένα ατελεύτητο παιχνίδι ρίσκου απόδοσης.

Είναι επομένως προφανές ότι ο κίνδυνος πτώχευσης της χώρας δεν βρίσκεται σε ορίζοντα πενταετίας πολύ δεν περισσότερο σε ορίζοντα μερικών μηνών. Ακόμα και οι προβλέψεις του Μίμη Ανδρουλάκη στο βιβλίο του “Βαμπίρ και Κανίβαλοι” την τοποθετούν μετά το 2015 με κύριο αίτιο την κατάρρευση των ασφαλιστικών ταμείων εφόσον ο κρατικός προϋπολογισμός θα αδυνατεί πλέον να καλύψει τις διαφορές μεταξύ ασφαλιστικών εισφορών και αποδιδόμενων συντάξεων.

Όμως με την τρέχουσα συσχέτιση του παραγωγικού δυναμικού με τις δαπάνες του δημόσιου τομέα, ακόμα και αν έλθει μετά από δέκα ή και δεκαπέντε χρόνια, θα είναι το ίδιο οδυνηρή και αφάνταστα ποιο προσβλητική για όλους από το αν συνέβαινε σήμερα εν μέσω γενικευμένης διεθνώς κρίσης...

Και όμως, ο πολιτικός κόσμος της χώρας με την ευρεία έννοια, δεν έχει αντιληφτεί την επιτακτικότητα λήψης μέτρων άμεσα και με την συνεισφορά όλων.

Ανατρέχοντας στα βαθύτερα αίτια αυτής της απίθανης αδράνειας, που αγγίζει τα όρια αναισθησίας, συναντάμε έλλειψη κατανόησης του ότι καμία χώρα δεν είναι δυνατόν να επιβιώνει βασιζόμενη σε δανεικά, χωρίς προοπτικές ανάπτυξης ενώ ταυτόχρονα ταλανίζεται από ένα τεράστιο και επιδεινούμενο εμπορικό έλλειμμα εφόσον οι εξαγωγές της παραμένουν σταθερά στο ένα τρίτο των εισαγωγών.

Σε εκείνους από τα μετερίζια της αριστεράς που προτείνουν με ελαφριά τη συνείδηση αποένταξή μας από την ΟΝΕ θα πρέπει να θυμίσουμε ότι τα δυο πέμπτα των εισαγωγών μας προέρχονται από την ΕΕ με αποτέλεσμα ευρισκόμενοι εκτός του Ευρώ να υποστούμε πανωλεθρία εις διπλούν αφενός λόγω της υπερεξακόντισης του εξωτερικού χρέους σε δυσθεόρατα ύψη και αφετέρου λόγω της ακρίβειας που θα φέρει η παραμένουσα σε αξίες Ευρώ προμήθεια των αγαθών που συντηρούν την τρέχουσα ευμάρεια.

Ένα άλλο θέμα που φαίνεται ότι αγνοεί η μεγάλη πλειοψηφία των πολιτικών αλλά και του λαού μας είναι οι μηχανισμοί με τους οποίους οι τράπεζες δημιουργούν χρήμα δηλαδή πιστώσεις στην καπιταλιστική οικονομία.

Οι επιθέσεις ενάντια στις τράπεζες και ιδιαίτερα η εμμονή στο να θεωρείται προκλητική η παραχώρηση των 28 δις Ευρώ, από το έκτακτο πρόγραμμα στήριξης, σε μια περίοδο μείωσης των θέσεων εργασίας και περικοπής των μισθών και των συντάξεων, όταν δεν είναι στοιχείο κακόβουλου πολιτικαντισμού, αποδεικνύει ακριβώς αυτή την άγνοια.

Μια βαθύτερη κατανόηση των τραπεζικών μηχανισμών θα αποκαλύψει από την μια πλευρά ότι το Ελληνικό κράτος δεν διέθεσε ακριβώς αυτά τα 28 δις αλλά επεξέτεινε πίστη αντίστοιχου ύψους με δυσβάσταχτους για τις τράπεζες όρους που όμως αποδέχτηκαν εν μέσω πανικού και επομένως είναι λογικό να επιδιώκουν την απαγκίστρωση από τη “χάρη” που τους έγινε.

Από την άλλη θα πρέπει να γίνει κατανοητό από τους λαϊκίζοντες ότι οι τράπεζες δανείζουν βασιζόμενες στη λογική του Χρέους.

Είτε μας αρέσει είτε όχι αυτή η λογική αποτελεί το θεμέλιο των μηχανισμών παραγωγής του χρήματος ή άλλως των πιστώσεων που κινούν την παγκόσμια οικονομία.

Εάν σήμερα υπάρχουν ακόμα, παρά την κρίση, οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής ενώ δεν υπάρχει η πάλαι ποτέ κραταιά Σοβιετική Ένωση, οφείλεται στο ότι οι ΗΠΑ αγκάλιασαν τις τεχνικές παραγωγής πιστώσεων ενώ η Σοβιετική Ένωση πίστεψε ότι λόγω της υπερπαραγωγής ατσαλιού θα φάει ο κόσμος ατσάλι...

Το μυστικό της οικονομίας μας είναι τα δανεικά που διαμορφώνουν τις συνθήκες του παραγωγικού δυναμικού πάνω στο οποίο θα στηριχτεί η παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών αλλά και η δυνατότητα επιστροφής των δανεικών για να επαναδανειστούν σε κάποιον άλλο ώστε και αυτός να παράγει με την σειρά του και έτσι το συνολικό σύστημα να επιταχύνει την παραγωγική διαδικασία δημιουργώντας ικανό πλούτο (αγαθά) που θα φέρει την υλική ευμάρεια.

Έτσι ξεκίνησαν οι χώρες με ανεπτυγμένα τραπεζικά συστήματα που αυγάτιζαν με σχεδόν μαγικό τρόπο τα αποθεματικά και τις καταθέσεις τους στηριζόμενα στην απλή ιδέα ότι ποτέ όλοι δεν θα επιχειρούσαν να ζητήσουν πίσω τις οικονομίες τους αλλά και αυτό αν συνέβαινε θα υπήρχαν εξασφαλίσεις από άλλες τράπεζες ώστε με την αλληλοϋποστήριξη του τραπεζικού συστήματος και τις εγγυήσεις την όποιας Κεντρικής Τράπεζας ο κίνδυνος αυτός να είναι μηδαμινός.

Ως γνωστόν μια τράπεζα δανείζει πολλαπλάσια από τα χρήματα που διαθέτει ακριβώς χάρη σε αυτή την πίστη της ισορροπίας και αλληλοϋποστήριξης στην παγκόσμια αγορά χρήματος.

Το κάθε χιλιάρικο Ευρώ γίνεται έτσι εύκολα 5000 με πολλαπλασιαστή το 5 διότι για κάθε κατάθεση 1000 Ευρώ η τράπεζα δανείζει τα 4000 σε άλλη τράπεζα που αφού κρατήσει το ένα πέμπτο δανείζει τα υπόλοιπα κ.οκ.
Με τον τρόπο αυτό πιστώνονται με ανύπαρκτα χρήματα που δεν έχουν κανένα αντίκρισμα πλην της πίστης στην μη κατάρρευση του τραπεζικού συστήματος (έχουν προ πολλού, από τον Αύγουστο του 1971, καταργηθεί οι εξασφαλίσεις των πιστώσεων σε χρυσάφι)

Συχνά ακούγεται ότι ο συντελεστής δανείων προς καταθέσεις είναι 0.8, 1.0 ή ακόμα και 1.5 Αυτός απλά εκφράζει ότι η τράπεζα έχει δώσει (πιστώσεις) συντηρητικά λιγότερες ή περισσότερες των καταθέσεων. Όμως σε καμία περίπτωση η κάθε τράπεζα δεν στηρίζεται σε αυτή τη σχέση για να προσφέρει πιστώσεις. Ας σκεφτούμε π.χ. ότι πέρα από τις καταθέσεις διατηρούν τα γνωστά ομόλογα του Ελληνικού δημοσίου (ήδη 60 δις από αυτά διαμορφώνουν συνθήκες σύγκρυου λόγω πιθανής απαξίωσής τους) ή δημιουργούν και δικά τους ομόλογα βασισμένα στα δάνεια που έχουν ήδη δώσει.

Επιπλέον οι μηχανισμοί αυγατίσματος των δυνητικών πιστώσεων στηρίζονται σε κανόνες της γνωστής συνθήκης της Βασιλείας ΙΙ ενώ οι αξιολογήσεις που αποδέχεται η συγκεκριμένη συνθήκη ορίζονται από τους γνωστούς οίκους αξιολόγησης Fitch, Standard & Poοr και Moody’s.

Οι οίκοι αυτοί αξιολογούν τα εκδοθέντα ομόλογα (του Ελληνικού δημοσίου ή των τραπεζών) και εκδίδουν πιστοποιητικά φερεγγυότητας με βαθμούς ΑΑΑ, ΑΑ- ΒΒΒ+, ΒΒ- κ.λπ. Κάθε βαθμολόγηση αντιστοιχεί σε διαφορετικό πολλαπλάσιο δυνητικών πιστώσεων έναντι των κατατεθειμένων ομολόγων.

Τόσο μεγάλη είναι η διαφορά που επιφέρει η μείωση κατά μια μόνο βαθμίδα στη φερεγγυότητα του εκδότη των ομολόγων που οι τράπεζες υποχρεώνονται όχι μόνο να περικόψουν πιστώσεις αλλά και να δανειστούν υπό πίεση, άρα ακριβά, για να διατηρήσουν την απαιτούμενη ρευστότητα που τους επιτρέπει να λειτουργούν.

Επομένως, σε περιόδους οικονομικών αναταράξεων οι τράπεζες λειτουργούν σε ισορροπία τρόμου και αν μερικοί θέλγονται από τα κέρδη του ας γνωρίζουν ότι οι απώλειές τους σε πλούτο από την απαξίωση των περιουσιακών τους στοιχείων (στοιχείων ενεργητικού) είναι συχνά πολύ μεγαλύτερες των κερδών.

Θα μπορούσα εδώ να ισχυριστώ ότι έχουμε ακόμα μια εικόνα από τα παράδοξα της λογιστικής απεικόνισης που από εργαλείο τακτοποίησης μετατράπηκε σε εργαλείο αξιολόγησης διαστρέφοντας κάθε έννοια ενημέρωσης για την πραγματικότητα. (Στην εποχή μας τα διεθνή λογιστικά πρότυπα προσπαθούν να διορθώσουν αυτή την ανορθοδοξία που έρχεται σε αντίθεση με την οικονομική αντίληψη δημιουργίας πλούτου)

Όταν σε αυτή την ισορροπία τρόμου προσθέσουμε και τον κίνδυνο από πολύ μεγάλους πολλαπλασιαστές πιστώσεων προς αξίες βάσης (καταθέσεις, ομόλογα, δομημένα προϊόντα κ.λπ.) τότε αντιλαμβανόμαστε ότι για κάθε πισωγύρισμα στις πραγματικές αξίες βάσης κατά μια μονάδα με πολλαπλασιαστή το 100, οι πραγματικές πιστώσεις που χάνονται είναι 100 φορές μεγαλύτερες δηλαδή έχουμε πανωλεθρία.

Με αυτή επομένως τη λογική λειτουργίας των τραπεζών δεν υπάρχει περιθώριο λάθους και αν αυτό συνδυαστεί με συστημική κρίση δηλαδή, με μαζική συνειδητοποίηση ότι ολόκληρο το σύστημα των τραπεζικών πιστώσεων κινδυνεύει (οι εξασφαλίσεις ποτέ δεν επαρκούν για να καλύψουν συστημικούς (μαζικούς) παρά μόνο τυχαίους κινδύνους) τότε έχουμε την κατάρρευση που γνωρίσαμε σε παγκόσμιο επίπεδο.

Στη χώρα μας όπου συνήθως καλλιεργείται ο αχαλίνωτος λαϊκισμός συντροφιά με την ημιμάθεια, ακόμα και από τραπεζικά στελέχη που απολαμβάνουν εξαιρετικές αμοιβές, τα παραπάνω ακούγονται μακρινά ή και παντελώς άγνωστα. Αυτή η άγνοια επεκτείνεται σε αλόγιστες συνεντεύξεις πολιτικών που αναμασούν το άδικο της “χρηματοδότησης” των τραπεζών με τα περίφημα 28 δις Ευρώ που θα έπρεπε, κατά την άποψή τους, να χρησιμοποιηθούν για τις ανάγκες της εργατιάς.

Μα αν οι τράπεζες αφήνονταν να καταρρεύσουν, είναι η αποστομωτική απάντηση, η εργατιά χωρίς εργασία θα πολλαπλασιαζόταν σε επίπεδα τρομακτικά και για την ποιο προκλητική σκέψη.

Αυτό απεφεύχθη χάρη στις τράπεζες... Η σχετική συναλλαγή με το κράτος έγινε μάλιστα με υψηλό δανειακό κόστος για τις τράπεζες. Χωρίς αυτή την συναλλαγή που έγινε από όλες τις κυβερνήσεις του κόσμου με τις τράπεζες των χωρών τους, η κρίση θα είχε σε μερικούς μήνες γυρίσει το επίπεδο διαβίωσής μας στα μεσαιωνικά πρότυπα.

Χωρίς οι παραπάνω υπεραπλουστευμένες αναφορές να εξηγούν με επάρκεια τα εξαιρετικά πολύπλοκα συστήματα μόχλευσης που χρησιμοποιούν οι τράπεζες, αιτιολογούν ότι το χρήμα που πληρώνει για αγαθά που διατηρούν την ευμάρειά μας είναι ακριβώς οι φούσκες που σκάσανε και συνεχίζουν να σκάζουν ενώ κάθε υπομόχλευση ως αποτέλεσμα αυτής της φουσκοπροκατάληψης οδηγεί σε πολύ ουσιαστική φτώχεια την καθημερινότητά μας.

[Στο επόμενο φύλλο της εφημερίδας θα συνεχίσουμε απαντώντας στο ερώτημα του πως θα επιβιώσουμε εμείς οι Έλληνες στο πόλεμο της χρηματοοικονομικής φούσκας].