Ανάπτυξη και πολιτική

(Το ακόλουθο κείμενο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Κηφισιά την 18η Σεπτεμβρίου 2009)

Η περίοδος των εκλογών ξαναπρόλαβε με βήμα ταχύ αλλά όχι στην εξοχή όπως θα ελπίζαμε επηρεασμένοι από το παλιό αναγνωστικό του Δημοτικού.

Οι σημερινές εκλογές γίνονται σε ένα γκρίζο περιβάλλον που έγινε ακόμα ποιο μουντό είτε λόγω της συνεχιζόμενης άναρχης αστικοανάπτυξης είτε λόγω των πρόσφατων πυρκαγιών στην βορειοανατολική Αττική.

Τα χαρωπά πρόσωπα των πολιτευόμενων όμως δεν λείπουν και αν υπάρχει κάτι καλό σε αυτή την εσπευσμένη προσέλευση στις κάλπες είναι ότι οι αρχηγοί και των δυο μεγάλων παρατάξεων αποφάσισαν να καθαρίσουν το εσωτερικό τουλάχιστον τοπίο βάζοντας τάξη στα του οίκου τους.

Έτσι και οι δυο αρχηγοί αυστηροποίησαν τις προδιαγραφές των νέων υποψηφίων και έβαλαν πολλούς από τις ονομαζόμενες παλιοσειρές σε αναγκαστική αργία, ως όφειλαν.

Νέο αίμα λοιπόν κατά τα πρότυπα του Βενιζέλου όταν καλεσμένος από το επαναστατικό συμβούλιο των λοχαγών, μετά την επανάσταση του 1909 στο Γουδί, διαμόρφωσε μια κυβέρνηση με τα δυο τρίτα της από εξωκοινοβουλευτικούς εγνωσμένης αξίας και έργου στην κοινωνία της εποχής.

Άρα έχουμε κάτι να ελπίζουμε, έχουμε νέους ανθρώπους όχι απαραίτητα στην ηλικία αλλά στον τρόπο σκέψης που δεν έχουν προλάβει να τρωθούν και να διαπλεκούν σε μύρια όσα παιγνίδια εξουσίας και ιδιοτελούς συμφέροντος.

Όμως, το νέο αίμα δεν είναι και θαυματοποιό. Άλλωστε, κανείς δεν γίνεται εύκολα θαυματοποιός στην εποχή μας όσο και αν τα τόσα προβλήματα μόνο ένας θαυματοποιός θα μπορούσε να αντιμετωπίσει ή τουλάχιστον να μας κάνει να πιστέψουμε στις απατηλές του λύσεις...

Δεν είναι μόνο η εξελισσόμενη οικονομική κρίση και ο χαρωπός ωχαδελφισμός όλων μας στο ότι αφού τα χειρότερα πέρασαν ας μην αγωνιούμε... Αυτό βέβαια το επαναλαμβάνουν εμφατικά οι ξένες εφημερίδες και τα διεθνή ειδησεογραφικά πρακτορεία αλλά το λένε για άλλους ή για να είμαι ειλικρινέστερος για τους εαυτούς τους.

Θέλουν να το ακούνε διότι αν το πιστέψουν οι ίδιοι με το επαναληπτικό πες - πες θα το μεταφέρουν ποιο πειστικά και στους υπόλοιπους και έτσι θα γίνει το αναμενόμενο θαύμα της πίστης σε ότι σερβιριστεί ως λύση...

Δεν είναι ούτε η κακοπιστία μας στις θαυματουργικές λύσεις που λόγω του μεγέθους των προβλημάτων, ας μην ξεχνάμε ότι και οι θαυματοποιοί έχουν τα όριά τους ενώ θα πρέπει να με συγχωρήσουν οι αναγνώστες αν δηλώσω άγνοια για το πού βρίσκεται ο οργανισμός πιστοποίησης θαυμάτων για να τους μεταφέρω σχετικά νούμερα και στατιστικές, είναι ανεφάρμοστες.

Θα ρωτήσετε εύλογα τι είναι τότε; Και εν πάση περιπτώσει, αν τόσα πολλά είναι τα θέματα, τι κάνουμε...

Πολλοί έχουν αρχίσει σε αυτό το δύσκολο ερώτημα να προσφέρουν μια νέα αντίληψη για τον κόσμο και την από αυτήν πορευόμενη λύση.

Λενε π.χ. ότι ο συνεχιζόμενος αγώνας για ανάπτυξη είναι λανθασμένος και στην ουσία είναι αυτός ακριβώς ο αγώνας που αποτελεί τη ρίζα του κακού.

Όταν λες ότι με την ανάπτυξη θα λύσεις τα υπάρχοντα προβλήματα, θα εξοφλήσεις π.χ. τα χρέη σου είτε είσαι ιδιώτης είτε το ίδιο το κράτος, με το να βγάζεις περισσότερα χρήματα από τον πρόσθετα παραγόμενο πλούτο, μπαίνεις σε ένα φαύλο κύκλο και σύντομα αντιλαμβάνεσαι ότι τα προηγούμενα χρέη δεν αντιμετωπίζονται όπως σχεδίασες αλλά προστίθενται σε νέα χάριν εκείνου του χαρωπού ωχαδελφισμού που κυριαρχεί επάνω μας ως παραλυτική λύτρωση με την αντιμετώπιση τάχα του αρχικού προβλήματος.

Κάποια στιγμή φτάνεις στο σημείο που κανείς δεν σε νοιάζεται και κανείς δεν θέλει να σε βοηθήσει. Είναι αυτή η ψευδαίσθηση της λύσης που οδήγησε στην καταστροφή τόσους και τόσους πολιτισμούς από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Η υπεραισιοδοξία στις δυνατότητες των κοινωνιών να αντιμετωπίζουν την κάθε δυσκολία έσκαψε το λάκκο μέσα στον οποίο έπεσαν και έσβησαν.

Εμείς οι Έλληνες θεωρώ ότι, τηρουμένων των αναλογιών, καλά τα πήγαμε...

Μετά την φούρια και την υπερανάπτυξη των κλασσικών μας χρόνων μπήκαμε σε τροχιές διαφόρων ταχυτήτων και αποχρώσεων και επιζήσαμε συχνά μαζί με τους άλλους ακόμα και τότε που θα ήμασταν δυσδιάκριτοι με τα δεδομένα της σύγχρονης επιστήμης. Οι εξετάσεις DNA ευτυχώς δεν είχαν εφευρεθεί τότε.

Εφόσον επομένως η λύση της ανάπτυξης δεν αποτελεί πανάκεια ο αντίλογος ισχυρίζεται ότι θα πρέπει να παμε σε μια ηπιότερη μορφή ζωής, να γίνουμε λιγότερο καταναλωτές, να κατεβάσουμε στροφές και να αρκεστούμε σε μια “φτωχότερη” υλικά κατάσταση που θα απεικονίζεται και στα στατιστικά του κράτους.

Δυστυχώς η λέξη ποιότητα ζωής δεν έχει ακόμα κερδίσει το έδαφος που της αναλογεί.


Μάθαμε να μιλάμε για το δεύτερο σετ επίπεδης τηλεόρασης ή την αντικατάσταση του πρώτου με τη νέα έκδοση στη συχνότητα των 100 και 200 Hz και ελάχιστα για το αν ο αέρας που αναπνέουμε με το πρωινό ξύπνημα πρέπει να γίνει καθαρότερος ή οι θόρυβοι από την κίνηση των τροχοφόρων πρέπει να μειωθούν για να γίνει η ζωή μας φυσικότερη και ανθρωπινότερη.

Ελάχιστα μιλάμε για το ότι η ζωή στην εξοχή έχει αφάνταστα πλεονεκτήματα και αγνοούμε επιδεικτικά την πείρα την βορειοευρωπαίων που έχουν μετακομίσει μαζικά στα χωριά τους με τις πόλεις να λειτουργούν σχεδόν αποκλειστικά εντός και μόνο του εργασιακού ωραρίου.

Ελάχιστα μιλάμε για το ότι τα παιδιά μας δεν είναι ανάγκη να γίνουν γιατροί σαν εκείνους που δυστυχώς δεν έχουν που να ολοκληρώσουν την κλινική τους πρακτική αποκτώντας επαρκή εμπειρία λόγω των κατάρρευσης των Πανεπιστημιακών Νοσοκομείων ούτε δικηγόροι που βγάζουν τον επιούσιο διαλαλώντας την ανεξαρτησία του διαζυγίου έναντι της σκλαβιάς του γάμου!

Όχι, δεν χρειαζόμαστε άλλους επιστήμονες πριν η κοινωνία μας διαμορφώσει τις δομές που θα τους απορροφούν, ούτε τα άγχη που δημιουργεί η υπερπροσπάθεια της προετοιμασίας οδηγώντας σε χρόνιες νευρώσεις.

Δεν χρειαζόμαστε περισσότερους επιστήμονες αλλά χρειαζόμαστε άτομα με πρακτικό μυαλό και με το χαμόγελο της αισιοδοξίας ότι τα καταφέρνουν σε απλά πράγματα όπως η κατασκευή των σπιτιών στα χωριά που δεν στηρίζεται τόσο στην τεχνολογία όσο στην αγάπη και την κατανόηση των παραδοσιακών τεχνικών.

Δεν μας χρειάζεται η συνεχής τρεχάλα όχι διότι γίναμε αδιάφοροι και ωχαδελφιστές αλλά διότι έτσι θα κατανοήσουμε βαθύτερα τις αξίες και τις χαρές της ζωής και θα μπορούμε να ανακαλούμε εκείνο που έλεγε το μικρο τσοπανόπουλο των παιδικών μου αναμνήσεων όταν οι Πέρσες κατέκλυζαν τις πεδιάδες της Αττικοβοιωτίας “…και ας βουρλίζονται οι βαρβάροι και ο μεγάλος βασιλιάς...” μόνο που τώρα οι βαρβάροι είναι οι εκ των έξω επιρροές μιας ψεύτικης και αχρείαστα καταναλωτικής κοινωνίας.

Με άλλα λόγια χρειαζόμαστε να μειώσουμε σταδιακά στροφές και να απαλείψουμε το άγχος του τι μέλει γενέσθαι διότι όσο το σκεπτόμαστε και το κυνηγάμε τόσο αυτό θα βρίσκεται ένα βήμα μπροστά μας.

Ασφαλώς και θα υπάρξει ισχυρός αντίλογος... Ασφαλώς και θα ρωτηθούμε πως σκεπτόμαστε να αντιμετωπίσουμε τον εξ ανατολάς ανταγωνισμό... Ασφαλώς και θα ακούσουμε τα χίλια μύρια για το πως θα μειώσουμε αποτελεσματικά το εξωτερικό χρέος και θα βελτιώσουμε το εμπορικό ισοζύγιο.

Όμως θα πρόκειται πλέον για κοινά θαύματα και θα τα παμε, να είστε σίγουροι, πολύ καλά.

Ήδη το εμπορικό ισοζύγιο έχει βελτιωθεί διότι δεν εισάγουμε όσα πριν ενώ αν και περιορίστηκαν οι εξαγωγές μας περιορίσθηκαν λιγότερο. Κάναμε δηλαδή ένα δειλό βήμα προς την κατεύθυνση του αντικαταναλωτισμού.

Εάν συνεχίσουμε έτσι μπορεί να μην φτάσουμε στην εξυγίανση άμεσα αλλά θα φτάσουμε σίγουρα διότι θα μας περισσεύει πάντα το κάτι τις για μια ώρα ανάγκης.

Αλήθεια, πόσο συχνά ακούει κανείς σήμερα αυτή την έκφραση: “για την ώρα ανάγκης”. Θα ἐλεγα καθόλου.

Όσο για τον έξωθεν ανταγωνισμό, δεν ζούμε σήμερα πάρα σε μια σχεδόν απόλυτα παγκοσμιοποιημένη οικονομία που λειτουργεί στη βάση των συγκοινωνούντων δοχείων και όταν εμείς θα καταναλώνουμε λιγότερο και εκείνοι θα αναγκάζονται σε κάποια καθυστέρηση της παραγωγικής τους διαδικασίας.

Όπως δηλαδή μας εξήγαγαν με την φτήνια των προϊόντων τους την υπερθέρμανση των καταναλωτικών μας συνηθειών έτσι και εμείς θα εξάγουμε το μήνυμά μας για την ανάγκη μικρότερης παραγωγής... Άλλωστε δεν είναι ανάγκη να γίνει η Κίνα τεραγίγαντας σε 20 χρόνια. Ας γίνει σε 60 χρόνια και ας γίνει ενώ οι άλλοι λαοί είχαν τον χρόνο προσαρμογής στις συγκλονιστικές αλλαγές της Ανατολής.

Δεν είναι όμως μόνο αυτή μας η προσπάθεια που θα φέρει έναν ποιο αργό και ποιο ανθρώπινο κόσμο... Είναι και η συνειδητοποίηση του ότι μας έλεγαν μέχρι τώρα ως άκρως επιπόλαιου ή και φανταστικού.

Είχαμε μείνει π.χ. με την εντύπωση ότι ο πλανήτης γη θα έχει 9 δισεκατομμύρια κατοίκους μέχρι το 2050 αλλά η αλήθεια είναι ότι μάλλον πολύ λιγότερους θα έχει και αν συνεχιστεί η τρέχουσα υπογεννητικότητα των αναπτυσσόμενων λαών, διότι στους ανεπτυγμένους είναι ήδη γεγονός, ο πληθυσμός της γης θα είναι ο μισός του σημερινού πριν το τἐλος του αιώνα.

Με το μισό πληθυσμό και λιγότερη τροφή θα χρειαζόμαστε και καλλίτερη ποιότητα ζωής θα εξασφαλίσουμε από τις τεχνολογικές προόδους.

Θα είμαστε λιγότεροι και ποιο ευτυχισμένοι σε ένα περιβάλλον που θα αρκεί και δεν θα μας περιορίζει.

Αντιλαμβάνομαι ότι το θέμα που άνοιξα είναι μεγάλο ή ακόμα και προκλητικό αλλά έδωσα μια πρόγευση σε σκέψεις που θα έπρεπε να μας απασχολούν τώρα που πλησιάζει η ώρα της κάλπης και θα πρέπει να μπορούμε να διακρίνουμε την αλήθεια από το ψέμα και την γνήσια υπόσχεση από τον πολιτικαντισμό...