Υπερασπίζοντας τον καπιταλισμό...

(Δημοσιεύτηκε στο Capital.gr http://www.capital.gr/news.asp?id=785440)

Του Ανδρέα Ανδριανόπουλου

Έχω κουρασθεί πλέον να επιχειρηματολογώ απέναντι σε άκριτα και συχνά ανεγκέφαλα δημοσιεύματα. Που φορτώνουν τα αίτια της οικονομικής κρίσης, την (όποια) φτώχεια υφίστανται οι πληθυσμοί των καπιταλιστικών χωρών αλλά και γενικότερα κάθε δυσκολία ή δυστυχία που εμφανίζεται στον κόσμο στον καπιταλισμό και την οικονομία της αγοράς. Με τυφλά τα μάτια, κλειστά τα αυτιά και τα βιβλία να αραχνιάζουν αχρησιμοποίητα σε λιλιπούτειες βιβλιοθήκες, οι Έλληνες λογής ειδήμονες έχουν καταλήξει δίχως επιφυλάξεις στην κοινή τους ετυμηγορία.

Η πραγματικότητα βέβαια, όπως έχω επανειλημμένα επισημάνει, δεν συμβαδίζει με τους αφορισμούς των συνήθως αδιάβαστων Ελλήνων «ειδικών». Έχω εξηγήσει (δίχως να έχουν προβληθεί σοβαρά επιχειρήματα που να αποδεικνύουν το αντίθετο) πως η διεθνής οικονομική κρίση ξεκίνησε από την εμμονή της αμερικανικής κυβέρνησης (δημοκρατικής και ρεπουμπλικανικής, εξ ίσου) να υποχρεώνει τις τράπεζες (ψηφίσθηκε και σχετικός νόμος, ενώ ασκήθηκαν πολλές διώξεις εναντίον τραπεζών που δεν τον τηρούσαν) να εγκρίνουν στεγαστικά δάνεια σε δικαιούχους που δεν είχαν την οικονομική επιφάνεια να τα ξεπληρώσουν. Στη λογική «στέγη σε όλους» το αμερικανικό δημόσιο (με επικεφαλής το δημοκρατικό Κογκρέσο κάτω από την ηγεσία του αρμόδιου βουλευτή Φράνκ) τίναξε στον αέρα το τραπεζικό σύστημα για να ενισχύσει τα εισοδήματα των «μη εχόντων».

Τα σχετικά δάνεια, με την έμμεση υποστήριξη του δημοσίου, μεταμορφώθηκαν στη συνέχεια σε νέα τραπεζικά προϊόντα (που καμία αρχή δεν θα μπορούσε να απορρίψει, εφόσον έτσι θα αμφισβητούσε την ίδια την κρατική νομοθεσία) και μεταπωλήθηκαν σε ολόκληρο τον κόσμο. Όταν έσκασε η φούσκα των ακινήτων (αναμενόμενη για όσους είχαν μυαλό κι αντιστρατεύονταν τον κ. Φράνκ, αλλά κατηγορούνταν σαν «δίχως ευαισθησίες» συντηρητικοί) κατέρρευσαν οι στεγαστικές τράπεζες και η κρίση πέρασε στις επενδυτικές τράπεζες σε όλο τον κόσμο.

Τότε το κράτος παρεμβαίνοντας, διόγκωσε ακόμη περισσότερο το πρόβλημα. Για να διασώσει τα ιδρύματα των φίλων της εξουσίας (και χρηματοδοτών προεκλογικών εκστρατειών βέβαια) δαπάνησε δισ. από τα χρήματα των φορολογουμένων καλύπτοντας ελλείμματα των επενδυτικών κυρίως τραπεζών. Συντρίβοντας έτσι την όποια εμπιστοσύνη στο σύστημα κι οδηγώντας τον κόσμο στον πανικό και τη μείωση της κατανάλωσης. Και τις οικονομίες βέβαια στο βάραθρο.

Αναρωτιέμαι πως είναι δυνατόν να φταίει ο νεοφιλελευθερισμός και ο κακός καπιταλισμός για την κρίση όταν σε μεγάλο βαθμό αυτή οφείλεται και στην ευχέρεια χρηματοδότησης τραπεζών και επιχειρήσεων για κάθε είδους εμπνεύσεις και τολμηρές χρηματοοικονομικές περιπέτειες.

Αν δεν κάνω λάθος, ο νεοφιλελευθερισμός κατηγορείται ακριβώς για τον μονεταρισμό και την νομισματική πειθαρχία που επιβάλλει στις οικονομίες. Πως γίνεται λοιπόν να είναι υπεύθυνος για εξελίξεις που προκλήθηκαν και από την ασύδοτη διάθεση χρήματος; Περιμένω από καιρό απαντήσεις, που όμως δεν φαίνεται να έρχονται...

Από την άλλη μεριά η πραγματικότητα καθημερινά φωνάζει, όσο πιο δυνατά γίνεται. Η Καλιφόρνια λ.χ. με τις παροχές, τους μεγάλους φόρους, τα δημόσια ελλείμματα και τις παρεμβάσεις στην οικονομία έχει οδηγηθεί στην χρεοκοπία. Το Τέξας όμως, με τους μηδενικούς άμεσους φόρους, τις ελάχιστες διοικητικές παρεμβάσεις, τα ανύπαρκτα δημόσια ελλείμματα και την ελάχιστη γραφειοκρατία ευημερεί. Κι όχι μόνο αυτό. Αλλά βελτιώνει το επιχειρηματικό του προφίλ, δημιουργεί συνέχεια νέες θέσεις εργασίας, δεν έχει ανεργία, η δημόσια παιδεία βελτιώνεται και έχει ελάχιστα προβλήματα με τους μετανάστες –κυρίως από το Μεξικό– που συγκεντρώνει. Κάθε απάντηση – επεξήγηση για τους μη μυημένους, ευπρόσδεκτη...

Σε παγκόσμια κλίμακα τώρα, είναι φανερό πως στις στυγνές καπιταλιστικές πρακτικές της «κομμουνιστικής» (!) Κίνας στηρίζει η υφήλιος τις ελπίδες της για έξοδο από την κρίση. Το απαξιωτικά θεωρούμενο Πεκίνο από τους «προοδευτικούς»* όλης της γης, μετατρέπεται βαθμιαία σε ατμομηχανή της παγκόσμιας οικονομικής ανάκαμψης. Σε αντίθεση βέβαια με τις ΗΠΑ και την Βρετανία, όπου οι εκεί κυβερνήσεις αποφάσισαν να ξαναφέρουν το κράτος στο κέντρο της οικονομίας, αυξάνοντας θεαματικά τις δημόσιες δαπάνες (και τα ελλείμματα) και την έμφαση στην πράσινη ανάπτυξη. Η ανεργία στις χώρες αυτές εξακολουθεί να μεγαλώνει, η κατανάλωση να είναι στάσιμη η και να μειώνεται, οι δε ρυθμοί ανάπτυξης παραμένουν ανύπαρκτοι. Τι ακριβώς συμβαίνει; Μήπως ο Κεϋνσιανισμός, που κάποιοι επιμένουν να θέλουν να ξεθάψουν, αρνείται να βγει από τον τάφο του;

Μιλώντας προ ημερών ο Ομπάμα στην Γκάνα είπε κάποιες σκληρές αλήθειες και για τον τρίτο λεγόμενο κόσμο. Και ιδιαίτερα για την Αφρική. Πέρασε πια η εποχή, σημείωσε, που για όλα έφταιγε η αποικιοκρατία και η δαιμονοποιημένη Δύση. Δεν μπορεί να αποτελεί ευθύνη του καπιταλισμού η φτώχεια και η εξαθλίωση κρατών που επιμένουν σε μοντέλα διευθυνόμενης οικονομίας, που είναι πνιγμένα στην διαφθορά, που ξοδεύουν την διεθνή οικονομική βοήθεια για αγορές όπλων και που αρματώνουν ανήλικα παιδιά για εμφύλιες σφαγές και γενοκτονίες. Ο καθένας σήμερα είναι υπεύθυνος για τις εθνικές του επιλογές. Και άξιος βέβαια της τύχης του.

Καθ’ όσον αφορά ιδιαίτερα τη χώρα μας καλό θα ήταν να αντικρύσουμε με θάρρος την αλήθεια. Και να πάψουμε να χαϊδεύουμε αυτιά. Για τα οικονομικά μας χάλια δεν φταίει η διεθνής οικονομική κρίση. Αλλά η δική μας άρνηση να δουλέψουμε σωστά και να εκσυγχρονισθούμε.

Ζούμε για περίπου τρείς δεκαετίες με δανεικά. Χτίζοντας ένα επίπεδο ζωής που δεν δικαιολογείται ούτε από την παραγωγικότητα ούτε και από τα έσοδά μας. Το κράτος δανείζεται για να μοιράζει χρήμα. Που κανείς βέβαια δεν είναι σε θέση να ξεπληρώσει. Όσοι βελτίωσαν θεματικά τα τελευταία είκοσι χρόνια το επίπεδο της ζωής τους ας αναλογισθούν με ειλικρίνεια. Τι ακριβώς καινοτόμο, καινούργιο και ιδιαίτερα επίπονο έκαναν (εκτός ίσως έξυπνων τρόπων αρμέγματος του κράτους) για να δικαιολογήσουν αυτή την νεοαποκτηθείσα προσωπική τους ευημερία; Η απάντηση στο ερώτημα (όπως λ.χ. που βρέθηκαν «φτωχοί» αγρότες, με ομόλογα της Lehman Brothers στην Λάρισα;) εξηγεί και τα αδιέξοδα της σημερινής Ελλάδας...

*Το ελληνικό παράδοξο. Όσο περισσότερο ανένδοτα υποστηρίζει κάποιος την αδράνεια, το τέλμα, την οπισθοδρόμηση αλλά, μερικές φορές, και την απάτη (λ.χ. 6μηνιαίες απεργίες πείνας, αθώα ραντεβού στο κέντρο της Αθήνας με …σακίδια) τόσο περισσότερο "προοδευτικός" χαρακτηρίζεται.