Παραγίνανε πολλοί οι λοχίες αλλά φύγανε οι φαντάροι...

(Το ακόλουθο κείμενο δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα ΚΗΦΙΣΙΑ την 26η Ιουνίου 2009)

Προ ημερών, παρακολουθούσα τη συζήτηση μεταξύ τριών εκπροσώπων παρατάξεων του Ελληνικού κοινοβουλίου. Και οι τρείς κυρίες είναι πασίγνωστες οχι μόνο ως βουλευτίνες αλλά και για την μαχητικότητά τους υπέρ διαφόρων κοινωνικών ομάδων και τις πρωτοποριακές θέσεις τους στην αντιμετώπιση των προβλημάτων της χώρας.

Η συζήτηση, στην ραδιοφωνική εκπομπή, διαμόρφωνε ένα potpourri απο σκέψεις για την ενοποίηση των αρχαιολογικών χώρων και γενικότερα την χωροτακτική βελτίωση της σημερινής Αθήνας.

Θα πρέπει να πω οτι όλα ξεκίνησαν λαμπρά...

Οι δυναμικές κυρίες, με άποψη για τα Ελληνικά θέματα, ανταγωνίζονταν η μια την άλλη στο ποιά θα κάνει την καλλίτερη πρόταση ή θα προβάλλει την ποιο πιασάρικη ιδέα για την αναβάθμιση της κατακαημένης πρωτεύουσάς μας.

Σύντομα όμως το ραδιοφωνικό σκηνικό άλλαξε...

Την σώφρονα ανταλλαγή επιχειρημάτων διαδέχτηκε η ανεξέλεγκτη υπερβολή οδηγώντας σε ενα πνεύμα κομματικού ανταγωνισμού... “Μα εμείς το έχουμε στο πρόγραμμά μας…” είπε η μια εκ των βουλευτἰνων και ας ήταν ατεκμηρίωτο και ανέφικτο το συγκεκριμένο πρόγραμμα.

Σκέφτηκα τότε οτι αυτό που άκουγα ήταν ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα της κοινωνίας μας.

Αλλωστε εμείς τις εκλέξαμε και εμάς και τις ιδέες μας εκπροσωπούν. Αν πρόκειται όμως το κάθε ωραίο ξεκίνημα να το διαδέχεται η ανέφικτη υπερβολή και ο λαϊκίστικος ανταγωνισμός του στυλ “Μα εγώ το έχω στο πρόγραμμά μου…” τότε τα πράγματα δεν είναι καθόλου ρόδινα.

Αν τόσο σημαντικοί εκπρόσωποι του Ελληνικού κοινοβουλίου τα μπλέκουν άσχημα και τελικά αοριστολογούν τι μένει σε εμάς τους απλούς και αδύναμους πολίτες; Ισως τίποτα εκτός αν διατηρούμε ακόμα την ελπίδα για ένα καλύτερο κόσμο και αποφασίσουμε να το παλέψουμε με πρωτοτυπία έξω απο τους τσελεμεντέδες των ευχολογίων των εκάστοτε κυβερνήσεων...

Επηρεασμένος αναμφίβολα απο πολλές πρωτότυπες ιδέες για την αντιμετώπιση των χωροτακτικών προβληματισμών της Αθήνας, που έτυχε να μελετώ πρόσφατα, θα επικεντρωθώ επιλεκτικά σε προτάσεις ταμπού που όμως οδηγούν σε μοναδικά εφικτές και βιώσιμες λύσεις.


Η Αθήνα είναι αναμφίβολα μια πόλη με φυσιογνωμία μεγαλοχωρίου ενώ οι υπόλοιπες, με την Θεσσαλονίκη δεύτερη και καλλίτερη, ακολουθούν απο κοντά.

Η αρχική πόλη των Αθηνών σχεδιάστηκε για πληθυσμό 100.000 κατοίκων και αυτόν με πλημμελή κάλυψη αναγκών εφόσον, κατόπιν συνεχών παρεμβάσεων, ποτέ δεν υλοποιήθηκε ο αρχικός σχεδιασμός.

Επιπλέον, η σχεδιαστή άποψη της εποχής δεν είχε λάβει υπ’οψιν την πληθώρα των σημερινών τροχοφόρων παρά μόνο των προβλεπόμενων λιγοστών αμαξών.

Τα χρόνια πέρασαν και γύρω απο αυτο το ανεπαρκέστατο κέντρο διαμορφώθηκε άναρχα η συμπλήρωση του οικιστικού ιστού ως επι το πλείστον με την ακόμα προσφιλή μέθοδο των καταπατήσεων του εκάστοτε περιαστικού χώρου. Σε αυτόν τον ιστό εγκλωβίσθηκαν τελικά τα μικροχώρια και οι οικισμοί που υπήρχαν απο αρχαιοτάτων χρόνων όπως της Κηφισιάς.

Η συγκέντρωση στο Αττικολεκανοπέδιο, πολυάριθμων πληθυσμών, που καθιστούσε την συνεχή επέκταση επιτακτική, κρίθηκε αναγκαίος διότι μόνον έτσι διευκολυνόταν ο έλεγχός τους απο την μεγαλοαστική τάξη της εποχής.

Οι άρχοντες της Αθήνας δεν μπορούσαν να ανεχτούν την διαφορετικότητα ούτε των Μικρασιατών, μετά το 1922, ούτε των χωρικών μετά το 1952, που κατά κύματα κατέκλυζαν το υποσχόμενο εργασία Αττικολεκανοπέδιο.

Οι υποδομές άλλωστε της επαρχίας, ειδικά της νότιας, ήταν τουλάχιστον κωμικές. Η ηλεκτροδότηση π.χ. της Ελληνικής επαρχίας ολοκληρώθηκε, και είναι ντροπή για την δημοκρατία μας, επι δικτατορίας...

Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, έχοντας κακή εμπειρία απο τον πρώτο του προσωπικό πόλεμο με τους Εγγλέζους της Πάουερ σε ανύποπτο για τις θύμισες των πολλών χρόνο, επικεντρώθηκε στις υποδομές των οδικών αξόνων εγκαταλείποντας ουσιαστικά κάθε άλλη αναπτυξιακή φιλοδοξία.

Σήμερα όμως προκύπτουν ερωτήματα που δεν απαντώνται με ευχολόγια, ούτε με το πρασίνισμα των ταρατσών ούτε με το γκρέμισμα μερικὠν κτιρίων τα οποία παρεπιπτόντως θα μας επιβάλλουν τη θέαση των αντιαισθητικών σωθικών των διπλανών τους, ούτε με ενοποιήσεις αρχαιολογικών χωρών που αφορούν το απόλυτο κέντρο, ούτε με άλλες ψευδαισθήσεις...

Η Αθήνα και σιγά - σιγά οι υπόλοιπες πόλεις μας καταντούν μη βιώσιμες και αυτό θα πρέπει να το καταλάβουμε...

Παύουν να είναι βιώσιμες διότι αναπτύχθηκαν πυκνά γύρω απο βιομηχανίες που ήδη αποχώρησαν ή αποχωρούν.

Χωρίς βιομηχανίες δεν υπάρχει έργο για εργάτες και χωρίς εργάτες δεν υπάρχει λόγος να τους πλαισιώνουν οι επαγγελματίες.

Με άλλα λόγια... «Παραγίνανε πολλοί οι λοχίες και φύγανε οι φαντάροι...»

Πριν καταλήξουμε όμως σε μία μακρόπνοη λύση αναδημιουργίας των Ελληνικών πόλεων και κωμοπόλεων της υπαίθρου, πορεία μοναδική και αναγκαία για τα νέα δεδομένα της ζωής, θα πρέπει να σκεφτούμε το αύριο.

Οι πιθανότερες λύσεις φαίνονται να είναι δυο.

Η μια, αν και θα μας δυσκολέψει αρκετά η εφαρμογή της, συμβαίνει ήδη με αργούς ρυθμούς και χωρίς προγραμματισμό. Εαν αποφασίσουμε να επιταχύνουμε τη διαδικασία θα ακολουθήσουμε την τακτική των σοφών παιδιών, όταν συμπληρώνουν ένα απαιτητικό puzzle.

Απλώνουν όλα τα κομμάτια γύρω απο την εικόνα με φανερή την εικονογραφημένη πλευρά και μετά βασιζόμενοι στην χρωματική πυκνότητα επιλέγουν το πιθανότερο για ταίριασμα κομμάτι.

Έτσι και οι πολεοδόμοι ή χωροτάκτες θα υποδείξουν νέες περιοχές στην περιαστική ζώνη για την εγκατάσταση των αστών του κέντρου, όσων δεν το εγκατέλειψαν μέχρι τώρα, και κατόπιν, αφού επανακαθορίσουν χρήσεις για το ρημαγμένο και άδειο αστικό κέντρο, διαμορφώνοντας μια νέα πρόταση για την κάθε περιοχή, θα προχωρήσουν στην ανάπλασή της βάσει του νέου και ενιαία λειτουργικού μοντέλου της πόλης.

Οτι δεν ταιριάζει σε αυτή την ανάπλαση θα κατεδαφίζεται χωρίς συναισθηματισμούς για την αστική μας κληρονομά που τάχατες χάνεται ώστε να δοθεί χώρος και τόπος στο πράσινο αλλά και σε όσες χρήσεις πολιτισμού και ανθρώπινης επικοινωνίας στερήθηκαν οι κάτοικοι της πόλης επι δεκαετίες.

Θα χρειαστεί όμως ένα πλάνο για όλα αυτά και ένα γενικότερο ρυθμιστικό σχέδιο για την νέα μικρότερη πόλη που θα προκύψει, ένα σχέδιο που δεν θα περιορίζεται σε τρείς λεωφόρους και πέντε πλατείες με ασθενικό και εγκαταλελειμμένο πράσινο αλλα θα προδιαγράφει την πορεία της πόλης μέσα απο τα νέα δεδομένα της ζωής και της τεχνολογίας.

Ενα ρυθμιστικό σχέδιο που θα αποβλέπει στο να εξυπηρετεί χωρίς τσιγκουνιές όσους θα γεννιούνται αντι των ιδιοκτησιακών ΕΓΩ εκείνων που θα αναχωρούν...

Οταν με το καλό ανασχεδιαστεί το κέντρο, οι προσωρινοί κάτοικοι των περιαστικών ζωνών θα ξανασκεφτούν εἀν προτιμούν τον κοινωνικό πλούτο του κέντρου απο την ερημιά των πράσινων ονείρων τους.

Η εμπειρία λέει ότι θα υπάρξει ένας συμβιβασμός ενδιαφερόντων που όμως θα λειτουργήσει δυναμικά και θα επεκταθεί στην ανάπλαση και των γύρω περιοχών και δήμων που μαζί θα δώσουν με την διαφορετικότητά τους τον πλούτο της νέας πόλης.

Να θυμίσω ότι μια πόλη ξεκινά να αναπτύσσεται απο το κέντρο όπου προσδιορίζονται όλες οι πολιτιστικές και διοικητικές της δομές. Τα πολιτιστικά μνημεία είναι συνήθως το σήμα κατατεθέν μιας πόλης.

Στην Αθήνα, αν δεν είχαμε την κλασσική μας κληρονομιά, θα αντιμετωπίζαμε σοβαρά προβλήματα ταυτότητας και αναφοράς. Για το λόγο αυτό ένας επανασχεδιασμός θα αποβλέπει στο να αναδείξει τον υπάρχοντα πολιτισμικό πλούτο διαμορφώνοντας ένα ιστό αναφοράς πολύ ποιο φιλόδοξο απο τους σημερινούς στόχους της συνένωσης των αρχαιολογικών χώρων.

Παραμένει όμως το θέμα του ρυθμού υλοποίησης αυτής της ολικής επαναφοράς στην πόλη μνημείο και ταυτόχρονα στην πόλη χαράς. Άλλωστε σε αυτό θα απέβλεπε ο συγκερασμός των αναγκών διαβίωσης του σύγχρονου κατοίκου της Αθήνας σε ένα χώρο παντοτινής μνημειακής μεγαλοπρέπειας.

Εάν όμως δεν βρεθεί τρόπος να επιταχυνθεί ο ρυθμός υλοποίησης τα αποτελέσματα θα είναι μια φτωχική επανάληψη όσων συνέβησαν ήδη και μία νέα κακέκτυπη πόλη θα επαναδιαμορφωθεί πάνω στα ερείπια των ρημαγμένων απο εγκατάλειψη σπιτιών του κέντρου.

Για αυτή την επιτάχυνση θα πρέπει να προχωρήσουμε στη δεύτερη λύση που προϋποθέτει την κατάρριψη του ταμπού των υψηλών κτιρίων αντιμετωπίζοντας ριζικά κάθε αίσθημα υψοφοβίας με όσα προσφέρει η σύγχρονη κατασκευαστική τεχνολογία.

Όμως, με το υψοφοβικό σύνδρομο των Αθηναίων θα ασχοληθούμε αναλυτικά την επόμενη εβδομάδα.