Ο νόμος είναι νόμος, είτε μας αρέσει είτε όχι;

(Το ακόλουθο κείμενο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΚΗΦΙΣΙΑ την 27η Μαρτίου 2009)

Αυτό το πιθανό ερώτημα έχει αποτελέσει το σημείο αντιπαράθεσης μεταξύ νόμου και ηθικής, ή για άλλους μεταξύ Ποζιτιβιστών και Νατουραλιστών, απο τα χρόνια που η ιστορία μας χάνεται στην αχλή της μυθολογίας...

Στην «Αντιγόνη» του Σοφοκλή, η τραγική ηρωίδα, με αρχετυπική σαφήνεια, κραυγάζει εδώ και αιώνες ότι το κατά νόμον δεν είναι αναγκαστικά ηθικό.

Απο την άλλη ο νομικός θετικισμός του Jeremy Βentham, αντιμάχεται τις «νατουραλιστικές» θεωρήσεις της σχέσης Νόμου και Ηθικής, πασχίζοντας να ρυθμίσει ορθολογικά τα της κοινωνίας μέσα από τους μηχανισμούς του κοσμικού κράτους. Γι΄ αυτό επιμένει να συντάσσει και να αναλύει το νόμιμο ερήμην ιστορικών, κοινωνιολογικών και, κυρίως, ηθικών παραμέτρων.

Σε αντίθεση με τον νατουραλιστή ο οποίος μπορεί να προβληματίζεται ανάμεσα στο «νόμο όπως είναι» και «όπως θα έπρεπε να είναι», ο ποζιτιβιστής εστιάζει στον δεδομένο, «κείμενο» (positum) νόμο.

Όσο και αν αυτό φαίνεται κυνικό, ως σύγχρονοι πολίτες καλούμεθα να αναγνωρίσουμε στο νόμο τον τεχνοκρατικό πραγματισμό, το αναγκαίο κονίαμα δηλαδή, της εξελιγμένης φιλελεύθερης δημοκρατίας με την πολυπολιτισμική και πολυεθνοτική της σύσταση.

Καλούμεθα επίσης να δείξουμε «κατανόηση» αν σε μια τέτοια θετικιστική τάξη πραγμάτων οι νόμοι χάνουν σε ηθική προοπτική αυτό που κερδίζουν σε τεχνική ουδετερότητα και ακρίβεια.

Το αν επομένως ο νόμος τυγχάνει της ηθικής μας έγκρισης ή όχι αφήνει αδιάφορη την αλήθεια του νόμου διότι ο νόμος δεν έχει ανάγκη την ηθική προκειμένου να υπάρξει ή να γίνει επαρκώς αντιληπτός: ο νόμος είναι νόμος είτε μας αρέσει είτε όχι.

Υπό αυτό το σκεπτικό θα έλεγε κάποιος οτι η προσπάθεια των περιοίκων ενάντια στην έγκριση λειτουργίας της ψαροταβέρνας των αδελφών Σταύρου, στην διασταύρωση των οδών Δρόσου και Αίγλης, σε περιοχή δηλαδή αμιγούς κατοικίας στη νέα Κηφησιά, είναι «χαμένη απο χέρι...»

Οι ιδιοκτήτες του ακινήτου με την ιδιόμορφη αρχιτεκτονική έχουν κερδίσει δευτεροβαθμίως το δικαίωμα λειτουργίας της ψαροταβέρνας τους χάριν μιας περίεργης αν όχι ύποπτα αλλοπρόσαλλης διάταξης της Νομαρχίας Αττικής το 1994, που επέτρεψε σε περιοχές μόνιμης κατοικίας να λειτουργούν «μικροταβέρνες» περιοριζόμενες στα 80 τραπεζοκαθίσματα αλλά και της θολούρας των επιχειρημάτων, όπως ελέχθη στο δικαστήριο, στα οποία βασίστηκε η απόφαση 84/2004 του Δημοτικού Συμβουλίου.

Την θολούρα των επιχειρημάτων όμως ήλθε να ξεκαθαρίσει ο νέος Δημοτικός Κώδικας.

Ο νέος Κώδικας δίνει στους κατοίκους μιας περιοχής την ευχέρεια να υπεισέλθουν στην «νατουραλιστική» θεώρηση της σχέσης Νόμος -- Ηθική, τους δίνει δηλαδή την ευχέρεια να αναδείξουν, μέσω των εκπροσώπων τους στο Δ.Σ., αιτιάσεις που συνάδουν με τα ποιοτικά στοιχεία της διαφωνίας τους.

Εν προκειμένω, ο νέος Δημοτικός Κώδικας (Ν. 3463/2006, άθρο 80, παράγραφος 2, εδάφιο 3) προσφέρει σαφείς αιτιάσεις που αποσκοπούν στην προστασία της φυσιογνωμίας μιάς πόλης και στην ποιότητα διαβίωσης των κατοίκων της.

Επιπλέον ο νέος Κώδικας αναγνωρίζει τις όποιες Κανονιστικές Αποφάσεις ψηφίζονται απο τα Δημοτικά Συμβούλια με στόχο την εξειδίκευση σε θέματα που αφορούν τον χαρακτήρα και τις ειδικές συνθήκες διαβίωσης των τοπικών κοινωνιών.

Το Δημοτικό Συμβούλιο της περασμένης Τετάρτης επωμίστηκε επομένως το έργο ακύρωσης της παλαιάς (υπ αρ 84/2004) αρνητικής απόφασής του για την λειτουργία της επιχείρησης Καστελλόριζο, ενάντια στην οποία έκρινε το Εφετείο λόγω ασάφειας των υποστηριζομένων.

Επανεξέτασε επίσης την νέα (απο 4/2/2008) αίτηση της εταιρείας υπό το πρίσμα των αιτιάσεων που επιτρέπει ο νέος Δημοτικός κώδικας και οι τρέχουσες Τοπικές Κανονιστικές Αποφάσεις όπως η από 2/2002 για την λειτουργία καταστημάτων υγειονομικού ενδιαφέροντος.

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα άθρα 4 & 5 της αναφερόμενης Κανονιστικής Απόφασης, τo Δ.Σ. μπορεί να αποφασίσει την προέγκριση ή την άρνηση της αιτούμενης χρήσης, την εκτέλεση της οποίας υπογράφει τελικά ο εκάστοτε Δήμαρχος

Η προέγκριση δίνεται στο αιτούμενο κατάστημα υγειονομικού ενδιαφέροντος εφ’οσον κριθεί ότι:

1. δεν αυξάνει την όχληση στην περιοχή εγκατάστασής του λόγω αυξημένης κυκλοφορίας, θορύβου και οσμών
2. δεν διαμορφώνει συνθήκες αντίθετες με την άποψη (κοινό αίσθημα) των περιοίκων.
3. δεν αλλοιώνει τις επικρατούσες συνθήκες της αγοράς λόγω π.χ. κορεσμού.

Το Δημοτικό Συμβούλιο της περασμένης Τετάρτης έκρινε οτι δεν συντρέχουν οι απαιτούμενοι λόγοι προέγκρισης ούτε για τη νέα αίτηση λειτουργίας της ψαροταβέρνας Καστελλόριζο.

Αποδείχτηκε έτσι οτι η νατουραλιστική θεώρηση διαμορφώνει συνθήκες συνειδητά ανθρωπινότερες αντικαθιστώντας το θετικιστικό δόγμα του «νόμου όπως είναι» με το «όπως θα έπρεπε να είναι».

Αυτή η ανάσα είναι απόλυτα αναγκαία για τις τοπικές κοινωνίες, ιδιαίτερα όταν η διαμάχη έχει και πολιτικά χαρακτηριστικά ή αποφασίζεται απο πολιτικά πρόσωπα.

Πρόκειται τότε για μία παρεμβατικότητα που δεν μπορεί να είναι ίδια για τον ιδιώτη και τον / την πολιτικό και τούτο διότι η άσκηση πολιτικής ηθικής, δεν μπορεί να συμπυκνωθεί στην σχέση νόμιμου -- ηθικού.

Η αποφάσεις των Δημοτικών Συμβουλίων δεν μπορούν να κρίνονται παράνομες όταν λειτουργούν υπερ του κοινωνικού καλού και συμβαδίζουν με το περί δικαίου αίσθημα των τοπικών κοινωνιών.

Πολυ δε περισσότερο δεν είναι δυνατόν να εκδικάζονται και να χάνονται υποθέσεις με το επιχείρημα της ασάφειας (θολότητας ) των επιχειρημάτων όταν αυτά υποστηρίζονται απο τις διευρυμένες διατάξεις του Δημοτικού Κώδικα. Εαν πρόκειται περί ερμηνείας νόμων και διατάξεων, τότε το ερώτημα της πολιτικής (κομματικής) παρεμβολής πλανάται βασανιστικά όσο και άδηλα στην σκέψη του καθενός.

Το ευτύχημα είναι οτι η απόρριψη της προέγκρισης αν και με ισχνή πλειοψηφία 12 έναντι 11 υπερ, δεν βασίστηκε σε κομματικά κριτήρια. Διαφάνηκε όμως απο τους υποστηρικτές της προέγκρισης μια κακώς εννοούμενη ανοχή στην τήρηση των κανόνων και των διατάξεων που ορίζουν την ποιότητα ζωής των κατοίκων του τόπου μας.

Το ατύχημα είναι οτι η ανοχή έδωσε ενδείξεις πιέσεων και χρηματισμών προς πάσα κατεύθυνση απο την επιχειρηματική πλευρά που με θρασύτητα υποστήριξε, όπως αποκάλυψε ο εκπρόσωπος της αντιπολίτευσης κύριος Μπόζος, το «λεφτά έχουμε άδεια θα πάρουμε» και το ακόμα αποκρουστικότερο και περιφρονητικό «εμείς θα λειτουργήσουμε οτι και αν αποφασίσετε, αφού με τα λεφτά μας θα πάρουμε την άδεια»

Ας ελπίσουμε ότι η υπόθεση Καστελλοριζο θα λειτουργήσει ως καταλύτης στα πράγματα της τοπικής κοινωνίας μας διότι εκτός του οτι θα συμβιβάσει το Νόμιμο με το Ηθικό θα επιτρέψει στο Ηθικό να είναι εκείνο που θα διέπει το Νόμιμο...