Θέλετε την Αλήθεια; Ποια Αλήθεια;

(Το άρθρο αυτό δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Κηφισιά την 17η Ιουλίου 2010)

“...Αλλά η αλήθεια είναι πικρή και όσοι κάμαμε το κακό μας κακοφαίνεται, ... το θέλουμε και το νιτερέσο να το κάνουμε και καλούς πατριώτες θέλουμε να μας λένε ...”

Στρατηγός Μακρυγιάννης

Ένα από τα πρώτα πράγματα που αναζήτησα στη ζωή μου από μικρός ήταν η αλήθεια, η αλήθεια για τα πάντα αν υπάρχει τέτοια αλήθεια, αν την κατέχει κάποιος και αν μπορεί βέβαια να ειπωθεί.

Ήμουν βέβαια ακόμα πολύ μικρός για να κατανοήσω ότι η αλήθεια είναι όρος σχετικός και η θέση του ενός αντιπαραβάλλεται στη θέση του άλλου για να διαμορφωθεί η ισορροπία της εμπειρίας που γνωρίζουμε.

Στην πραγματικότητα, αλήθεια του καθενός δεν είναι παρά ένα συνοθύλευμα από μύθους, ιδεοληψίες, προκαταλήψεις και στερεότυπα ανάκατα με ψευδαισθήσεις και βολικές αλήθειες που εξυπηρετούν αυτόν και το πως θέλει να φαίνεται στον περίγυρό του.

Αν η αλήθεια δεν μας συμφέρει μπορούμε να τον φάμε τον άλλον διότι ο άνθρωπός και δη ο Έλληνας δεν αντέχει την πολλή πραγματικότητα...

Όμως θα έπρεπε να είμαστε διαφορετικοί, να είχαμε διαμορφώσει διαφορετική φιλοσοφία και να δεχόμασταν ακόμα και στις κρισιμότερες των περιπτώσεων όπως στη βαριά ασθένεια, να ακούσουμε την ψυχρή αλήθεια διότι μόνον έτσι μπορεί να διαμορφωθεί μια στερεή βάση για την αντιμετώπιση του προβλήματος.

Πως να αντιδράσει π.χ. ένας ασθενής θετικά όταν ζει μέσα σε ένα συνοθύλευμα από κατά συνθήκη ψεύδη που λέγονται από τους θεράποντες ιατρούς μετά από απαίτηση των συγγενών;

Ευτυχώς σε αυτόν τον τομέα υπάρχει τελευταία σημαντική πρόοδος και οι γιατροί ακολουθούν ολοένα και περισσότερο την Αγγλοσαξονική συνήθεια της ωμής και ψυχρής αλήθειας...

Άλλωστε ο ασθενής που ξέρει τι έχει, ξέρει ή τουλάχιστον θα ενδιαφερθεί να μάθει και το πως να αντιμετωπίσει την ασθένειά του και συνήθως πετυχαίνει πολλά περισσότερα από την ευμένεια της άγνοιας...

Στους άλλους όμως, στις άλλες εκφράσεις της ζωής, τα πράγματα όχι μόνο δεν έχουν βελτιωθεί αλλά η πλασματική εικόνα του καθενός μας για το τι συμβαίνει, συνεχίζει να συντηρείται από μια ανεξέλεγκτη ενοχή που καταλήγει σε ανοχή της κοινωνίας απέναντι σε κάθε αυθαιρεσία και σε κάθε συναλλαγή χάριν ενός ανεξέλεγκτου ευδαιμονισμού.

Ο ευδαιμονισμός που κυριάρχησε τα τελευταία 30 χρόνια στη χώρα μας ανάγκασε ακόμα και τον τροβαδούρο της μουσικής μας νεωτερικότητας, τον Νιόνιο ή Διονύση Σαββόπουλο, να αποκαλέσει όλη την φυλή του χωρίς κανένα ενδοιασμό, κωλοέλληνες.

Το τέλος της ψευδαίσθησης ήλθε κάπως απότομα και οπωσδήποτε άκομψα.

Ήλθε σε μια εποχή που το κόστος της αποκάλυψης ότι βαδίζουμε κατ’ ευθείαν για τον γκρεμό ειπώθηκε από λίγους, τους ελάχιστους που δεν σκέφτηκαν το πολιτικό κόστος ή αναγκάσθηκαν τελικά να το αγνοήσουν διότι για πρώτη φορά το κόστος του ψέματος θα ήταν ακόμα μεγαλύτερο. Η μέχρι τώρα ισορροπία τρόμου των αντιθετικών ψευδαισθήσεων θα χανόταν. Ο ασθενής, ο λαός ολόκληρος, δεν θα είχε καμία πιθανότητα επιβίωσης. Καμία χημειοθεραπεία δεν θα μπορούσε πλέον να εγγυηθεί ότι ο μεταστατικός καρκίνος της ευδαιμονίας θα μπορούσε να ελεγχθεί. Ο ασθενής θα πέθαινε μέσα στην αγωνία και στην άγνοια με ελάχιστους πλέον να επιμένουν προκλητικά στην ανανέωση τους υποσχεσιακού τους λόγου ταυτιζόμενοι έτσι με την καταστροφική ασθένεια.

Το ευφύϊμα της ισχυρής Ελλάδας που τόσο πολύ εκμεταλλεύτηκαν οι ποικιλόχρωμοι εκσυγχρονιστές, που δεν ήταν τελικά εκσυγχρονιστές, δεν θα μπορούσε να συνεχιστεί εν μέσω μιας παγκόσμιας κρίσης που αφαίρεσε κάθε δυνατότητα ευμένειας από εκείνους που επί χρόνια εμπαίζαμε με την ψευδεπίγραφη αφέλειά μας. Ο πύργος έχασε την ισορροπία του εν μια νυχτί και η κατεδάφισή του ήταν πλέον θέμα χρόνου... Μας ανακοινώθηκε ενώ δεν είχαμε προλάβει να μετοικήσουμε... Μας ανακοινώθηκε από κάποιο «γιατρό» που εμφανίστηκε με το Αγγλοσαξονικό ήθος, το ιστορικά υποκριτικό, αλλά τώρα γόνιμα φιλαλήθες και απέβλεπε στο να φράξει το δρόμο προς το κενό, προς το χάος της απόλυτης καταστροφής, που θα έφερνε η μετάσταση σε κάθε κοινωνική μας εκδήλωση, σε κάθε παραγωγική μας δραστηριότητα, σε αυτό καθεαυτό το είναι μας, στην ύπαρξη μας.

«Η αλήθεια, λέει ο αναπληρωτής καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο πανεπιστήμιο της Πελοποννήσου, Τάκης Καφετζής, είναι ένα σκληρό διακύβευα που αφορά την βιοτή του καθενός, το πως τα βγάζει πέρα. Ούτε μια αλήθεια υπάρχει ούτε γενικώς κόσμος. Στην Ελλάδα υπάρχουν στρώματα που από το 19ο αιώνα έμαθαν να λένε ψέματα και υπάρχουν στρώματα - οι μισθωτοί – που από τη δεύτερη δεκαετία του 20ου αιώνα έμαθαν ότι δεν μπορούν να πουν ψέματα. Στον κοινωνικό ιστό άλλη αλήθεια βιώνει ο άνεργος, άλλη ο βιοτέχνης, άλλη ο έμπορος και άλλη ο μεγαλοεπιχειρηματίας... Γιαυτό και η οργή είναι απίστευτη, διότι ήλθε από το γκρέμισμα πολλών διαφορετικών ερμηνειών της αλήθειας...»

«Η ισορροπία ήταν αδύνατον να συνεχιστεί για χίλιους δυο λόγους, για χίλιες δυο «αλήθειες», ιδιαίτερα όταν το νόμιμο παρουσιαζόταν ως ηθικό και ο ορθολογισμός εξαντλιόταν σε εξηγήσεις του γιατί χρειαζόταν η δημιουργία off Shore από ένα πρώην Υπουργό που ήθελε να αποφύγει τη βαριά φορολογία του κράτους που ο ίδιος υπηρετούσε... και που επεδίωκε να διαμορφώσει φορολογική συνείδηση σε εκείνους που είχαν πολύ μικρότερη ευχέρεια να πουν ψέματα...»

«Η ισορροπία ήταν αδύνατον να συνεχιστεί σε μια χώρα που η παραοικονομία (το ψέμα) αγγίζει το 40 - 45% του ΑΕΠ, που υπάρχουν 172.000 ανώτεροι δημόσιοι υπάλληλοι που έχουν «λαδωθεί» εφόσον δηλώνουν εισοδήματα 1/3ου αυτών που αποδεικνύεται ότι έχουν με άλλα αποδεικτικά στοιχεία... 172.000 ανώτεροι δημόσιοι υπάλληλοι που έστρεψαν την ιεραρχία σε έναν απύθμενο κόλουρο κώνο...»

Για να μπορείς να βγάλεις την αλήθεια πρέπει πρώτα να ξέρεις να την υπερασπίζεσαι, έγραφε ο Μπρεχτ στα πολιτικά του κείμενα... Η αλήθεια θέλει θάρρος για να την πεις αλλά και εξυπνάδα για να την αναγνωρίσεις...

Ζούμε σε εποχές βίαιης αλήθειας... Η αλήθεια έρχεται πλέον βίαια στη ζωή μας διότι ξαφνικά μαθαίνουμε για την κατάρρευση των ασφαλιστικών ταμείων, την αδυναμία των τραπεζών να ανταποκριθούν στο έργο για το οποίο υπάρχουν, την ύπαρξη 170 ανώτερων εφοριακών που δεν έκαναν δήλωση εισοδήματος, την ύπαρξη εκατοντάδων διαπιστωμένων καταχρήσεων από την αδυσώπητη έρευνα του Λέανδρου Ρακιτζή, Γενικού Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης και Αρεοπαγίτη ε.τ., που ενώ εστάλησαν στη δικαιοσύνη εκείνη απαξιώθηκε να ασχοληθεί έγκαιρα μαζί τους.

Όταν ζούσαμε σε στιγμές χαρωπής ευδαιμονίας δεν δίναμε σημασία σε τέτοια φαινόμενα. Η συμβουλή περιοριζόταν στο: «Αν μπορείς κλέψε και εσύ...»

Σήμερα όμως, μόλις μάθαμε ότι ο πύργος που ζούσαμε σημάνθηκε κόκκινος (κατεδαφιστέος) αρχίσαμε να ψαχνόμαστε, να ερευνούμε τα γιατί και τα πως, να δείχνουμε έστω κάποιο ενδιαφέρον στο τι μας έφτασε εδώ παρά την συνεχιζόμενη αμετροέπεια αρκετών που επιμένουν να διακηρύσσουν ότι για όλα φταιει η πλουτοκρατία και άλλα γραφικά και ανεξιχνίαστα που δεν αντέχουν σε καμία λογική...

Η αλήθεια όμως δεν είναι φτιασίδια τα οποία σε στιγμή κρίσης και αυτοκριτικής θα χρησιμοποιήσουμε για να συγκαλύψουμε για ακόμα μια φορά και να ξορκίσουμε τις δυσκολίες που πραγματικά μας κατέκλυσαν.

Η αλήθεια δεν είναι όμορφα λόγια, έλεγε από τον 6ο π.χ. αιώνα ο Λαο Τσέ, όταν η αρμονία ήταν το αποτέλεσμα της ενότητας των αντιθέσεων. Αυτή η αλήθεια της πολλαπλότητας, η αλήθεια της ισορροπίας των αντιθέσεων κλονίστηκε από τον υποκειμενισμό και τον φαινομενισμό των σοφιστών.

Σε ένα από τα επιγραμματικά αποσπάσματα που γλίτωσαν τη μανία των φανατικών του ιδεαλισμού, σημειώνεται ότι: «Ο Θεός είναι η μέρα και η νύχτα, ο χειμώνας και το καλοκαίρι, ο πόλεμος και η ειρήνη, ο κορεσμός και ο λιμός, και αλλοιώνεται όπως η φωτιά που όταν αναμιχτεί με αρώματα ονομάζεται με το όνομα της μυρωδιάς του καθενός.!»

Η αλήθεια του κόσμου έγκειται στη σύζευξη της Ομόνοιας και της Διχόνοιας, έλεγε ο Ηράκλειτος, προτείνοντάς την απόλυτη, ασάλευτη και ξαλαφρωμένη από τις ποικιλίες των αισθήσεων.

Όμως, αυτή η άβολη αλήθεια έμελλε να πολεμηθεί από τους ιδεαλιστές με πάθος για να φτάσουμε στην εξ αποκαλύψεως αλήθεια στο όνομα της οποίας στήθηκαν δικαστήρια και ιερές εξετάσεις που αντιπαρέθεταν το κακό ενάντια στο δικό τους καλό. Η ενότητα των αντιθέσεων καταστράφηκε. Φτάσαμε στις θέσεις που υποστήριζε με πάθος για τον δυτικό κόσμο ο Ιερός Αυγουστίνος για τον οποίο η αλήθεια εκφραζόταν μέσα από την εμπειρία της πνευματικής ζωής που έφερνε η διδασκαλία και η κατανόηση του δόγματος... Οι αλήθειες έγιναν λησμονημένες ψευδαισθήσεις που εδραιώνονταν με κανονιστικό ύφος και δεσμευτική ισχύ παρατηρούσε πολύ αργότερα ο Νίτσε.

Ο Αλέν Μπαντιού, ο ακτιβιστής Γάλλος φιλόσοφος που πήρε μέρος στον Μάη του '68, επισημαίνει τον ρόλο της φιλοσοφίας στην απελευθέρωση της αλήθειας από την οντολογική ομήρεια. Η αλήθεια λέει είναι δομημένη ως πολλαπλότητα και δεν ολοκληρώνεται στη διαδικασία καμίας αποκάλυψης...

Για τον Μισέλ Φουκώ πάλι, η αλήθεια συνδέεται με μια κυκλική σχέση με τα συστήματα που την παράγουν και την υποστηρίζουν, και αυτό το καθεστώς αποτελεί την συνθήκη για την ανάπτυξη του Καπιταλιστικού συστήματος.

Ο Μπαντιού συμπληρώνει κυνικά ότι ο καπιταλισμός είμαστε εμείς οι ίδιοι. Και μόνο το γεγονός ότι η πλειονότητα των Ελλήνων ζει με δανεισμό από τις τράπεζες τούς εντάσσει στο σύστημα. «Ζείτε μέσα στον καπιταλισμό. Εσείς κρατάτε τον καπιταλισμό, αγοράζοντας άχρηστα πράγματα, δανειζόμενοι και κάνοντας όλα όσα επιτρέπει το σύστημα»

Η περιπέτεια της αλήθειας λοιπόν είναι μια περιπέτεια συνυφασμένη με αυτό που πραγματικά γενήκαμε και σήμερα παρακολουθώντας την κυκλική ερμηνεία του Φουκώ, βρεθήκαμε σε εκείνο το σημείο που η κρίση του καπιταλισμού δεν είναι παρά το άθροισμα των μικρών μας εαυτών. Δανειζόμασταν διότι πιστεύαμε ότι είχαμε βρει την τεχνική να πλουτίζουμε αιώνια... Αγνοούσαμε τις ελάχιστες Κασσάνδρες που μας προειδοποιούσαν για το αδιέξοδο των ψευδαισθήσεων που είχαμε κτίσει.

Αγνοούσαμε ότι το πολιτικό κόστος έχει την ίδια λογική και την ίδια κυκλικότητα με το τέχνασμα των μεταχρονολογημένων επιταγών... Μετά από έξη, έστω εννιά, ακόμα και 12 μήνες η χρήση τους χάνει εντελώς το όποιο επιχειρηματικό πλεονέκτημα διότι εξαντλείται το πλαφόν των ευεργετημάτων.

Μετά ξεκινά ο Γολγοθάς της συνειδητοποίησης του προβλήματος. Πρόκειται για πραγματικό εφιάλτη που μας κακοφαίνεται ακόμα και να τον μολογούμε... Θέλουμε για ακόμα μια φορά να ισχύσει η αλήθεια που ξέραμε, η δική μας αλήθεια των ψευδαισθήσεων αλλά το όνειρο που έγινε εφιάλτης δεν έχει γυρισμό. Στην σκληρή και μοναδική πραγματικότητα που έμελλε να βρεθούμε είμαστε όλοι συμμέτοχοι διότι εμείς δεχτήκαμε τα απλόχερα δώρα των δανειστών μας και είμαστε επί τέλους ενήλικες για να το αποδεχτούμε.. Πρέπει να έχουμε το θάρρος να αποδεχτούμε ότι ο κάθε ένας από εμάς ήταν συμμέτοχος στα αίτια αυτού που βιώνουμε σήμερα.

Ασφαλώς δεν είχαμε όλοι την ίδια ευθύνη ή συμμετοχή αλλά ούτε και τις ίδιες απολαβές.

Το ότι προσπαθούσαμε το κατά δύναμη, το ότι ερμηνεύαμε την αλήθεια μέσα από το δικό μας πρίσμα εμπειριών, θεωρήσεων και ιδεοληψιών δεν σημαίνει ότι θα στείλουμε τους ολίγους στην «αγχόνη» για να εξιλεωθούμε...

Η δεισιδαιμονίες που περιέβαλαν τις θυσίες του ενός για το καλό του συνόλου, όσο και αν είχαν την αξία τους στην συνοχή και την συσπείρωση των λαών του παρελθόντος, δεν μπορούν πλέον να μας προφυλάξουν από τις συμμετοχικές ευθύνες.

Η εξιλέωση θα έλθει όταν θα επανέλθει η ισορροπία στη διαφορετικότητα της αλήθειας του καθενός και αυτό γίνει δύναμη για συνεργασία και πρόοδο.