Τα αίτια μιας υποβόσκουσας κρίσης...

(Tο ακόλουθο κείμενο δημοσιεύθηκε στην τοπική εφημερίδα ΚΗΦΙΣΙΑ, την 26/09/2008)

«Θα σου λαλήσει θα σου λαλήσει... και σένα θα σου περάσει θα σου περάσει...»

Παλαιό Κερκυραϊκό επιμύθιο

Πριν χρόνια, έτυχε να πέσει στα χέρια μου το «Liar’s Poker» του Michael Lewis, ενός Αμερικανού συντάκτη των British Weekly & Spectator και συγγραφέα πολλών βιβλίων.

Τότε, το βιβλίο αυτό ήταν απλά συναρπαστικό διότι μου έδωσε μια εικόνα των Αμερικανών χρηματιστών και δη εκείνων που διαμορφώνουν και διαθέτουν τα περίφημα σύνθετα ομόλογα. Σήμερα είναι κάτι περισσότερο, είναι προφητικό...

Ο Lewis ήταν μεταξύ των ευφυών αποφοίτων του Πανεπιστημίου του Princeton, που απο την «Ιστορία της Τέχνης» μεταπήδησε στον θαυμαστό κόσμο της Wall Street. Είναι αλήθεια οτι για την Salomon Brothers, που του έδωσε δουλειά το 1984, χρειάσθηκε να συμπληρώσει και να «λουστράρει» τις γνώσεις του με ενα Masters απο το φημισμένο London School of Economics.

Ο Lewis είχε έτσι την ευκαιρία να εκτεθεί στην κουλτούρα και στις τεχνικές πώλησης των ομολόγων για τουλάχιστον ένα εξάμηνο, πριν αναλάβει και αυτός ως πωλητής αλλά και ως εκπαιδευτής των νεοπροσλαμβανόμενων στελεχών.

Η εκπαίδευση των νεοπροσλαμβανόμενων πωλητών ήταν σκληρή αλλά το αποτέλεσμα λαμπρό... Το να είσαι εκείνα τα χρόνια πωλητής ομολόγων στους Salomon Brothers δεν ήταν λίγο. Ήταν ισως το θεμέλιο για μια λαμπρή καριέρα στον φαντασμαγορικό κόσμο των Αμερικανών Χρηματιστών.

Και όμως, ο Lewis εγκατέλειψε τους Salomon Brothers, μετά απο τετραετή θητεία, αν και είχε ήδη αναλάβει την εποπτεία λογαριασμών πολλών εκατομμυρίων δολαρίων σε επενδύσεις ομολόγων απο το Λονδίνο, όπου τελικά κατέληξε ως διαχειριστής των ευρωπαϊκών αγορών.

Οι λόγοι αποχώρησής του ήταν πολλοί και σχετίζονταν κυρίως με την υποβαθμισμένη κουλτούρα που η εταιρεία αποδεχόταν χάριν του κέρδους και της απόδοσης των εργαζομένων, χωρίς να ενδιαφέρεται για τους τρόπους που μεταχειρίζονταν στο να πείσουν τους αγοραστές ούτε για το εάν τελικά αυτοί (οι επενδυτές) έμεναν ευχαριστημένοι απο τις επενδύσεις τους. Ενα ήταν βέβαιο, οτι παρά την σκληρή αρχική εκπαίδευση η πώληση των ομολόγων δεν απαιτούσε τίποτα περισσότερο απο την ικανότητα του πωλητή να εκμεταλλεύεται τις τυχόν αδυναμίες του αγοραστή, συνήθως διαχειριστή αμοιβαίων ή συνταξιοδοτικών κεφαλαίων και να τον πείθει να επενδύσει στα περίφημα σκουπιδο-ομόλογα (Junk Bonds) της εποχής με πολυτελές περιτύλιγμα...

Η παιδαριώδης συμπεριφορά και η αλαζονεία των πωλητών συχνά έφθανε τα όρια της χυδαιότητας με τον συστηματικό εξευτελισμό των ειδικών στα χρηματοοικονομικά προιόντα και δη στα ομόλογα να αποτελεί τον κανόνα παρά την εξαίρεση. Ουδέποτε γινόταν η παραμικρή προσπάθεια να χρησιμοποιηθεί η ακριβοπληρωμένη γνώση των πτυχιούχων και νυν πωλητών ομολόγων, στην χρηματοοικονομική επιστήμη απο τα καλύτερα Πανεπιστήμια της Αμερικής.

O Lewis παρατήρησε επιπλέον την ανικανότητα των διευθυντών των διαφόρων τοπικών Τραπεζών να αντιστέκονται στις τεχνικές των πωλητών της Salomon. Οι πωλητές αυτοί, έχοντας τον αέρα του κύρους της Salomon Brothers, στην κυριολεξία έγδερναν τους διαχειριστές των Savings and Loan Banks που συνήθως είχαν ελάχιστη γνώση στα περίπλοκα επενδυτικά προιόντα που τους διετίθεντο...

Αυτή ήταν η εποχή της φιλελευθεροποίησης (deregulation) των Χρηματιστηριακών αγορών στα πλαίσια ενός μεγαλύτερου σχεδίου φιλελευθεροποίησης, απο τον νεο τότε διοικητή της FED Alan Greenspan, με την σύμφωνη γνώμη του Προέδρου των ΗΠΑ Ρέιγκαν, ώστε να καταστεί εφικτή η διαμόρφωση προιόντων υψηλής μόχλευσης για την κάλυψη των δραματικά αυξημένων σε ρευστότητα αναγκών του Αμερικανικού Καπιταλισμού.

Ήταν ακριβώς αυτή η φιλελευθεροποίηση που επέτρεψε την γιγάντωση των Salomon Brothers μέσω της διάθεσης κτηματικών ομολόγων. Η Salomon, με τον περιβόητο Lewie Ranieri, είχε προετοιμάσει το έδαφος διαμορφώνοντας προκαταβολικά ένα ολόκληρο τμήμα εμπορίας κτηματικών ομολόγων που έδωσε στην χρηματιστηριακή εταιρεία το άγγιγμα του Μίδα.

Ήταν τότε λοιπόν, είκοσι χρόνια πριν, που ξεκίνησε η πώληση των κτηματικών ομολόγων και όχι τα τελευταία χρόνια όπως νομίζεται, ιδιαίτερα στη χώρα μας απο τους μη μυημένους στα χρηματοοικονομικά.

Ήταν τότε που το εμπόριο επενδυτικών προιόντων που είχαν χριστεί πρώτης τάξης (ΑΑΑ) άρχισαν να διατίθενται χωρίς να δίνεται η παραμικρή σημασία στο τι μέλει γενέσθαι. Ήταν τότε που το προσφάτως δηλωθέν και στην Ελλάδα «ότι το Νόμιμο είναι και Ηθικό» καθιερώθηκε χωρίς να εξασφαλίζεται και το Βιώσιμο αλλά και η οποιαδήποτε ευθύνη για την απόδοση του πωλούμενου προϊόντος.

Η υπερβολική έμφαση στον επιδειξειακό πλούτο απο τους πωλητές της Salomon, υπεβοηθείτο με κάθε μέσον και κυρίως απο τα υπέρογκα bonus που στόχευαν στο να τυφλώσουν τους άμοιρους διαχειριστές των Savings and Loan Banks, που πίστευαν οτι και αυτοί κάποια μέρα θα έβγαιναν απο το ωράριο και θα επιβραβεύονταν απο τους πλούσιους, χάριν σε αυτούς, πελάτες τους...

Όμως ήταν όλα μια ψευδαίσθηση...

Η εκ πλουτισμού αλαζονεία του ακαλλιέργητου και άπληστου Ranieri, που προσπαθούσε με κάθε τρόπο να ανεβάσει την φαντασμαγορία της Salomon πληθαίνοντας δυσανάλογα και την δική του περιουσία, διαχύθηκε ως ιός σε όλη την Χρηματιστηριακή αγορά της εποχής και έμεινε αθεράπευτος μέχρι σήμερα...
Επι είκοσι χρόνια οι φιλελευθεροποιημένες αγορές των κτηματικών ομολόγων των ΗΠΑ, καλλιεργούσαν εκδόσεις και εκδοχές μιας και μοναδικής επιδίωξης, «του πως θα αυξήσουν τον πλούτο των εκδοτών των σύνθετων και εξαιρετικά επικίνδυνων επενδυτικών προιόντων» που είχαν ενσωματωμένο τον σπόρο της καταστροφής, πριν καν αποφασίσουν οι μικρές τοπικές τράπεζες να ενστερνιστούν την επικερδή φαινομενικά, χάριν των υψηλών επιτοκίων, ιδέα υπερ του λαϊκού δανεισμού προς τους φτωχούς και τους ανεπάγγελτους που γνώριζαν προκαταβολικά οτι δεν θα τους επέστρεφαν τα δανεικά...

Μα, θα ισχυριστούν πολλοί, γιατί δανείζονταν όλοι αυτοί, γιατί δανείζονταν ενώ ήξεραν ότι δεν θα έχουν να αποπληρώσουν το δάνειό τους και γιατί οι τράπεζες τους δάνειζαν με τόσο υψηλό κίνδυνο;

Εδώ θα ανακαλέσω το παροιμιώδες που συνέβη στην Κέρκυρα του 19ου αιώνα όταν ο πωλητής διέθεσε την άφωνη καρδερίνα του και ο αγοραστής τον πλήρωσε με κάλπικο νόμισμα... «Θα σου λαλήσει..., θα σου λαλήσει φώναξε ο πωλητής... Θα σου περάσει..., θα σου περάσει αντέτεινε ο αγοραστής» απομακρυνόμενος με την άτυχη φυλακισμένη καρδερίνα...

Η απληστία των πωλητών των σύνθετων ομολόγων και η αδιαφάνεια στο τι ακριβώς αγόραζαν και ποιά θα ήταν η συμπεριφορά ενός επενδυτικού προϊόντος που σχεδιάστηκε για να αποδώσει με τον Χ τρόπο ενώ η αγορά είχε ήδη ανατρέψει τις προϋποθέσεις απόδοσης, ήταν τα κυρίαρχα στοιχεία ενός χρηματοοικονομικού ¨saga¨ που στις μέρες μας αφόρμισε ξερνώντας το δύσοσμο περιεχόμενό του σε αφελείς αλλά και σε μυημένους επενδυτές αφού η θύελλα δεν αναγνωρίζει τους μεν απο τους δε.

Όμως, ήταν ακριβώς η απληστία των πωλητών η μόνη αιτία της σημερινής καταστροφής;

Μάλλον οχι όπως διαφάνηκε ήδη και θα εξηγηθεί αναλυτικότερα στο επόμενο φύλλο της εφημερίδας...